DOI issue:
II. Materiały do dziejów sztuki novoczesnej
DOI article:Baranowicz, Zofia: Grupa "a.r." w świetle korespondencji
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13397#0294
288
ZOFIA BARANOWICZ
pracy również szyld, „a.r.", trudno
jednak mówić o pełnym członkostwie
tych artystów.
Opublikowany w dwóch komu-
nikatach program grupy, zwięźle i ost-
ro sformułowany, dyskutowany był
poprzednio w listach, co pozwala prze-
śledzić bieg myśli jego autorów. Cyto-
wane już wątpliwości Brzękowskiego
omówione były i wyjaśnione we wcześ-
niejszej korespondencji Strzemińskiego
i Przybosia. Utworzenie nowej grupy
miało być wyzwaniem rzuconym pu-
bliczności: „Chodzi o efekt psycholo-
giczny. Zmiana szyldu i wystąpienie
nowej niewiadomej w postaci nowego
ugrupowania «a.r. » zmusi do innego
liczenia się niż ze Zwrotnicą, z którą się
już oswoili". Chodziło też o zmasowa-
ny atak na kilku frontach równocześ-
nie. Projektowana „Biblioteka «a.r. »"
miała skupić „cały modernizm we
wszystkich objawach, anie, jak daw-
niej, bez popierania się wzajemnego
poezji i plastyki" (1 XII 1929). Archi-
tekturę, którą włączył do programu
nie nazwanej jeszcze grupy, gdy po
3. Władysław Strzemiński, Szkic do „Komunikatu grupy «a.r.» , nr 1 . J i 1 • ■ т»
1 x raz pierwszy zapraszał do niej Przy-
bosia (27 VI 1929), traktował Strzemiń-
ski raczej jako zagadnienie teoretyczne i plastyczne, które go zawsze pasjonowało — nic jako odrębną
dyscyplinę. Pogniewany z Praesensem, nie widział nikogo spośród architektów, kto byłby — jego
zdaniem — wystarczająco twórczy i nowatorski, aby być godnym zaproszenia do „a.r." Powstająca
grupa plastyków i poetów nie ograniczała się jednak bynajmniej do zainteresowania czystą plastyką
i poezją. Członkowie jej byli ludźmi o szerokim zakresie działania, nie było więc czczym frazesem
hasło z „Komunikatu" nr 1: „«a.r. » stawia zagadnienia nowej sztuki w jej całej rozciągłości, zamiast
dotychczasowego nowatorstwa w jednej jakiejkolwiek dziedzinie sztuki i jednoczesnej kompromisowości
i ignorancji w drugiej, skutkiem czego obraz dnia dzisiejszego wypadał ciasny i fałszywy"7. Poeci z „a.r.
interesowali się prozą, publicystyką, filmem; plastycy tworzyli w zakresie malarstwa, rzeźby, architektury
wnętrz, grafiki użytkowej i druku funkcjonalnego; do tego w obu wypadkach dochodziły prace
redakcyjne, pedagogiczne, krytyka artystyczna i przede wszystkim teoria sztuki, a także działalność
organizacyjna.
W tekście „Komunikatu", gdyby go rozpatrywać bez znajomości pism członków grupy oraz listów
Strzemińskiego, można by się dopatrzyć tendencji obrazoburczych : „Sztuka nowoczesna jest zaprzecze-
niem tego wszystkiego, co było przedtem". Hasło to w wydaniu „a.r." opierało się jednak na głębokiej
wiedzy z zakresu sztuki i kultury wieków minionych. Świadczy o tym chociażby twórcze zainteresowanie
Przybosia poetami doby romantycznej oraz stałe odwoływanie się Strzemińskiego do dziejów sztuki,
stylów, sposobu widzenia. Wydana pośmiertnie Teoria widzenia była wynikiem jego kilkudziesięciolet-
niego zainteresowania tematem. Jeśli więc czemuś przeczono, czemuś przeciwstawiano się, były to rzeczy
dobrze znane, przetrawione, nieraz nawet budzące zachwyt jako przejaw własnej, minionej już epoki-
Tworzono nową epokę nic przekreślając dorobku poprzednich.
Ww
7 Zdanie z „Komunikatu grupy «a.r. »" nr 1, wzięte dosłownie z listu W. Strzemińskiego do J. Przybosia.
ZOFIA BARANOWICZ
pracy również szyld, „a.r.", trudno
jednak mówić o pełnym członkostwie
tych artystów.
Opublikowany w dwóch komu-
nikatach program grupy, zwięźle i ost-
ro sformułowany, dyskutowany był
poprzednio w listach, co pozwala prze-
śledzić bieg myśli jego autorów. Cyto-
wane już wątpliwości Brzękowskiego
omówione były i wyjaśnione we wcześ-
niejszej korespondencji Strzemińskiego
i Przybosia. Utworzenie nowej grupy
miało być wyzwaniem rzuconym pu-
bliczności: „Chodzi o efekt psycholo-
giczny. Zmiana szyldu i wystąpienie
nowej niewiadomej w postaci nowego
ugrupowania «a.r. » zmusi do innego
liczenia się niż ze Zwrotnicą, z którą się
już oswoili". Chodziło też o zmasowa-
ny atak na kilku frontach równocześ-
nie. Projektowana „Biblioteka «a.r. »"
miała skupić „cały modernizm we
wszystkich objawach, anie, jak daw-
niej, bez popierania się wzajemnego
poezji i plastyki" (1 XII 1929). Archi-
tekturę, którą włączył do programu
nie nazwanej jeszcze grupy, gdy po
3. Władysław Strzemiński, Szkic do „Komunikatu grupy «a.r.» , nr 1 . J i 1 • ■ т»
1 x raz pierwszy zapraszał do niej Przy-
bosia (27 VI 1929), traktował Strzemiń-
ski raczej jako zagadnienie teoretyczne i plastyczne, które go zawsze pasjonowało — nic jako odrębną
dyscyplinę. Pogniewany z Praesensem, nie widział nikogo spośród architektów, kto byłby — jego
zdaniem — wystarczająco twórczy i nowatorski, aby być godnym zaproszenia do „a.r." Powstająca
grupa plastyków i poetów nie ograniczała się jednak bynajmniej do zainteresowania czystą plastyką
i poezją. Członkowie jej byli ludźmi o szerokim zakresie działania, nie było więc czczym frazesem
hasło z „Komunikatu" nr 1: „«a.r. » stawia zagadnienia nowej sztuki w jej całej rozciągłości, zamiast
dotychczasowego nowatorstwa w jednej jakiejkolwiek dziedzinie sztuki i jednoczesnej kompromisowości
i ignorancji w drugiej, skutkiem czego obraz dnia dzisiejszego wypadał ciasny i fałszywy"7. Poeci z „a.r.
interesowali się prozą, publicystyką, filmem; plastycy tworzyli w zakresie malarstwa, rzeźby, architektury
wnętrz, grafiki użytkowej i druku funkcjonalnego; do tego w obu wypadkach dochodziły prace
redakcyjne, pedagogiczne, krytyka artystyczna i przede wszystkim teoria sztuki, a także działalność
organizacyjna.
W tekście „Komunikatu", gdyby go rozpatrywać bez znajomości pism członków grupy oraz listów
Strzemińskiego, można by się dopatrzyć tendencji obrazoburczych : „Sztuka nowoczesna jest zaprzecze-
niem tego wszystkiego, co było przedtem". Hasło to w wydaniu „a.r." opierało się jednak na głębokiej
wiedzy z zakresu sztuki i kultury wieków minionych. Świadczy o tym chociażby twórcze zainteresowanie
Przybosia poetami doby romantycznej oraz stałe odwoływanie się Strzemińskiego do dziejów sztuki,
stylów, sposobu widzenia. Wydana pośmiertnie Teoria widzenia była wynikiem jego kilkudziesięciolet-
niego zainteresowania tematem. Jeśli więc czemuś przeczono, czemuś przeciwstawiano się, były to rzeczy
dobrze znane, przetrawione, nieraz nawet budzące zachwyt jako przejaw własnej, minionej już epoki-
Tworzono nową epokę nic przekreślając dorobku poprzednich.
Ww
7 Zdanie z „Komunikatu grupy «a.r. »" nr 1, wzięte dosłownie z listu W. Strzemińskiego do J. Przybosia.