Rocznik Historii Sztuki (10.1974)

44

JAN STĘSZEWSKI

KOŁYSANKI,
GÓRZNOWANIE
ZABAWY, GRY
DZIECI

DŹWIĘKI INSTRU-
METÓW DZIECI,
SYGNAŁY LIGAW-
KOWE

LEŚNO

PRZYTRAMPYWANIE

:ŚNIA ^-WESELNO<^

j \ \ [INNE]

> NABOŻNO

I

POLECKA
OLENDER
POWOLNIAK
STARA BABA
FAFUR

GLEBA

LEŚNO <T
-WESELNOX
NABOŻNO

^ CIĄGŁO
"< SKOCNO

wykonania muzycznego przeciwstawnego
skocnemu i techniki formalno-słownej,
w której ciągły utwór znaczy wielozwrot-
kowy, a dokładany doraźnie tworzony cykl
śpiewów, na który składają się jedno- lub
niewielozwrotkowe piosenki. Podział ten
krzyżuje się z podziałem na leśne i weselne.
Poza zakresem 'miejscowych śpiewów
i muzyki', w wykresach zaś poza obrębem
ramki, podobnie jak w innych badanych
miejscowościach, informatorzy umiesz-
czali: górznowanie, płacze, lamenty etc, tzn.
pogrzebowe rytualne opłakiwania, dalej
zabawy i gry dzieci oraz wiążące się z ni-
mi tańce i piosenki, mętowania, kołysanki,
dźwięki wydobywane na instrumencikach
dziecięcych i pastuszych, sygnały adwen-
towe i pasterskie, grane na ligawkach czy
innych drewnianych lub metalowych trą-
bach. Jak z tego wynika, nasze pojęcie 'mu-
zyka' jest z reguły obszerniejsze niż spoty-
kane na polskiej wsi, co łatwo może pro-
wadzić do nieporozumień przy wywoły-
waniu źródeł.

W nadwiślańskiej części Lubelskiego,
zamieszkanej przez Poborzan, w ludowym
grupowaniu pieśni i melodii zwraca uwa-
gę, że niektóre gatunki w całym tego sło-
wa znaczeniu muzyczne, jak powiślaki,
inaczej nazywane Zawiślakami, oraz świa-
tówki, inaczej zwane światówami lub świato-
2. Puszcza Zielona wymi, znalazły się w grupie tańców i w gru-

pie weselnych (wykresy 3 i 4). Możliwość
zaliczenia powiślaków i światówek do grupy melodii tanecznych lub weselnych tłumaczy się w ten sposób,
że melodie te wiążą się z tekstami słownymi o treści nieobrzędowej lub obrzędowej18. Tańce i śpiewki
taneczne o treści nieobrzędowej na melodie powiślaków i światówek chętnie bywają wykonywane podczas
wesela, ale nie stają się weselnymi. Wyróżnienie rózgowinowych melodii należy wiązać z zanikłą w zasa-
dzie grupą wolnometrycznych i wąskozakresowych typów melodycznych, które charakterystyczne były
dla rózgowin i tylko rózgo win. Rózgo winy, jako wstępna część wesela, uległy zarzuceniu na początku
XX w. lub wegetowały z nowym, zazwyczaj powiślakowo-światówkowym repertuarem melodycznym.
Oczepiny obsługiwał przede wszystkim jeden, podobny do chmielą oraz sam chmielowy wątek melo-

33"J)=78 Giusto



у CIĄGŁO

PIEŚNIĄ <^

N DOKŁADANO

CZARNIA

m

a Bhi-cam kó-nia, bhi- cam, bhi-cam, lej - со-шё-gó, niech on siâ pfhil - nu - je

goś-ciań - ca bhi - téjg[o], niech"on sia pchil - nu - je goś-ciań - ca bhi - té [go].

1. Puszcza Zielona, leśna*

18 Informatorem był skrzypek, reprezentujący w pewnym sensie muzyczną bikulturowość, gra bowiem z nut modny re-
pertuar taneczny, a ze słuchu lokalny, tradycyjny repertuar. Jego ustalenia trzeba więc traktować jako celowe.
3 Archiwum Folkloru Instytutu Sztuki PAN sygn. 1579—7; Krobia; transkrybował J. Staszewski,