DOI Heft:
I: Z zagadnień teorii sztuki
DOI Artikel:Stęszewski, Jan: Rzeczy, świadomość i nazwy w badaniach etnomuzykologicznych: (na przykładzie polskiego folkloru)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14269#0051
RZECZY, ŚWIADOMOŚĆ I NAZWY W ETNOMUZYKOLOGU
45
12"J =84 Giusto
-Ł—а и f
fl—л—h—n—(
?--ff—^—r-
-Щ-8 P , Ir
Psi - ](
—p- /—s—"^т—^—p - J—p— *—p—
;-cie, psi-je-cie, cem pla-cić baii-dzie-cie, za-pła-cu uoj - <
" •-« i~d—f p—w—zł)--©-я— •-1
;o-zie, prze-da-d.
, i О J'
^--S—£l_i'
su po kro-zie.
-П-if-S?--
uOj la
----8——l--p——^--p-p----[
la la to-"o la uo la la, uoj la la 1
J m ■ 9
a to-uo la
la.
2. Puszcza Zielona, do przytrampywania
dyczny. Podział tańców na podgrupy opiera się na względach metrycznych, rytmicznych, tempa oraz
ruchu tanecznego.
W innej wsi tego samego obszaru, w Opoce, termin wyrywas odnosi się do krótkich, jednozwrotko-
wych śpiewek tanecznych, które można wykonywać na melodie światówek lub ppdwiślaków. Termin
wyrwany lub podobne, znany z przekazów XVII-wiccznych, np. z tabulatury lutniowej 2. połowy XVII w.,
tzw. tabulatury Pobliskiego, muzykologia historyczna traktuje jako odnoszący się do konkretnego typu
melodycznego. Zasadność tego twierdzenia wymagałaby zbadania. We wsi Opoka wyrywasy są obsługi-
wane przez najbardziej tutaj tradycyjne i regionalnie związane typy melodyczne, a więc światówki i pod-
wiślaki.
Folklor Puszczy Sandomierskiej, terenu późnego osadnictwa leśnego, ma bardziej rozbudowaną i kon-
sekwentniej szą klasyfikację strony treściowo-funkcyjnej niż muzycznej. Grupowanie folkloru muzyczne-
go jes': równie ubogie jak mezróżnicowany jest sam repertuar melodyczny (wykresy 5—7). Termin kra-
kowiak odnosi się do tekstowej jednozwro.kowości. Z jednozwrotkowe ów można tworzyć cykle. Śpiewki
pełnią tutaj podobną funkcję jak u Poborzan i Sandomierzan światówki i powiślaki, lecz są mało zróżnico-
wane, typów melodycznych jest niewiele i w zasadzie opierają się na synkopowanym rytmie w dwumia-
rze. Łączą się one z tekstami słownymi tanecznymi, miłosnymi, ale w niewielkim zakresie występują
także na weselu, zazwyczaj jednak z tekstami nicobrzędowymi. Wśród weselnych zwraca uwagę wyróż-
nienie rózgowinowych i wieńczynowych, które mają melodie własne, dziś prawie już zapomniane, które
niegdyś rozbrzmiewały tylko w tym momencie wesela. Chmiel w Puszczy Sandomierskiej nic uległ żadnej
metamorfozie od XIX w. i jest nadal niezdecydowany co do typu melodycznego: w każdym razie nie
wiąże sie z ogólnopolskim, powszechnie zna-
nym wątkiem melodycznym. Obrzędową
funkcję chmielą, taką, jaką pełni na innych ob-
szarach, przejmuje tu poniekąd przepióreczka,
szeroko znana melodia taneczna. Do weselnych
dwie sędziwe inforinat-orki zaliczyły weselne
zabawy taneczne, miotlarza i żyda, prawdo-
podobnie dając w ten sposób wyraz częstemu
i gdzie indziej przekonaniu, że dawniej nie
było zwyczaju urządzania zabaw tanecznych
i że jedyną okazją taneczną było wesele.
Odmiennego zdania była młodsza infor-
matorka z Puszczy Sandomierskiej, która wy-
dzieliła grupę tańców, chwiejne skądinąd po-
jęcie śpiewka zastąpiła równie chwiejnymi
znaczeniowo pojęciami przyśpiewka lub kra-
kowiak (wykres 7). Zarówno u Poborzan, jak
u Lasowiaków z omówionych wsi zwraca
uwagę brak pozaweselnych pieśni obrzędo-
wych, co wiązać należy z jednej strony ze ską-
pą tradycją innych obrzędów, z drugiej z nie-
zaliczaniem do głównego zakresu przemio- 3. Lubelskie, Janiszów
b G. Dąbrowska, Tańce Kurpiów Puszczy Zielonej, Warszawa 1967, dodatek nutowy s. 11; Wolkowe; transkrybował
Б. Majewski.
POWIŚLAKI^v. ZAWIŚLAKI
/ ,ŚWIATOWY v. ŚWIATÓWKI, ŚWIATOWE
)BERKI V4.
^-WALCZYKI N\\
S^. POLECZKI \*. i
V"4 MIOTLARZ \ » \
. MARSZ / / /
/ • L/
//POWIŚLAKI y 7
//s WALCZYKI O
— ŚWIATÓWKI, ŚWIATÓWY, ŚWIATOWE
RÓZGOWINOWE
VOCZEPINOWE
45
12"J =84 Giusto
-Ł—а и f
fl—л—h—n—(
?--ff—^—r-
-Щ-8 P , Ir
Psi - ](
—p- /—s—"^т—^—p - J—p— *—p—
;-cie, psi-je-cie, cem pla-cić baii-dzie-cie, za-pła-cu uoj - <
" •-« i~d—f p—w—zł)--©-я— •-1
;o-zie, prze-da-d.
, i О J'
^--S—£l_i'
su po kro-zie.
-П-if-S?--
uOj la
----8——l--p——^--p-p----[
la la to-"o la uo la la, uoj la la 1
J m ■ 9
a to-uo la
la.
2. Puszcza Zielona, do przytrampywania
dyczny. Podział tańców na podgrupy opiera się na względach metrycznych, rytmicznych, tempa oraz
ruchu tanecznego.
W innej wsi tego samego obszaru, w Opoce, termin wyrywas odnosi się do krótkich, jednozwrotko-
wych śpiewek tanecznych, które można wykonywać na melodie światówek lub ppdwiślaków. Termin
wyrwany lub podobne, znany z przekazów XVII-wiccznych, np. z tabulatury lutniowej 2. połowy XVII w.,
tzw. tabulatury Pobliskiego, muzykologia historyczna traktuje jako odnoszący się do konkretnego typu
melodycznego. Zasadność tego twierdzenia wymagałaby zbadania. We wsi Opoka wyrywasy są obsługi-
wane przez najbardziej tutaj tradycyjne i regionalnie związane typy melodyczne, a więc światówki i pod-
wiślaki.
Folklor Puszczy Sandomierskiej, terenu późnego osadnictwa leśnego, ma bardziej rozbudowaną i kon-
sekwentniej szą klasyfikację strony treściowo-funkcyjnej niż muzycznej. Grupowanie folkloru muzyczne-
go jes': równie ubogie jak mezróżnicowany jest sam repertuar melodyczny (wykresy 5—7). Termin kra-
kowiak odnosi się do tekstowej jednozwro.kowości. Z jednozwrotkowe ów można tworzyć cykle. Śpiewki
pełnią tutaj podobną funkcję jak u Poborzan i Sandomierzan światówki i powiślaki, lecz są mało zróżnico-
wane, typów melodycznych jest niewiele i w zasadzie opierają się na synkopowanym rytmie w dwumia-
rze. Łączą się one z tekstami słownymi tanecznymi, miłosnymi, ale w niewielkim zakresie występują
także na weselu, zazwyczaj jednak z tekstami nicobrzędowymi. Wśród weselnych zwraca uwagę wyróż-
nienie rózgowinowych i wieńczynowych, które mają melodie własne, dziś prawie już zapomniane, które
niegdyś rozbrzmiewały tylko w tym momencie wesela. Chmiel w Puszczy Sandomierskiej nic uległ żadnej
metamorfozie od XIX w. i jest nadal niezdecydowany co do typu melodycznego: w każdym razie nie
wiąże sie z ogólnopolskim, powszechnie zna-
nym wątkiem melodycznym. Obrzędową
funkcję chmielą, taką, jaką pełni na innych ob-
szarach, przejmuje tu poniekąd przepióreczka,
szeroko znana melodia taneczna. Do weselnych
dwie sędziwe inforinat-orki zaliczyły weselne
zabawy taneczne, miotlarza i żyda, prawdo-
podobnie dając w ten sposób wyraz częstemu
i gdzie indziej przekonaniu, że dawniej nie
było zwyczaju urządzania zabaw tanecznych
i że jedyną okazją taneczną było wesele.
Odmiennego zdania była młodsza infor-
matorka z Puszczy Sandomierskiej, która wy-
dzieliła grupę tańców, chwiejne skądinąd po-
jęcie śpiewka zastąpiła równie chwiejnymi
znaczeniowo pojęciami przyśpiewka lub kra-
kowiak (wykres 7). Zarówno u Poborzan, jak
u Lasowiaków z omówionych wsi zwraca
uwagę brak pozaweselnych pieśni obrzędo-
wych, co wiązać należy z jednej strony ze ską-
pą tradycją innych obrzędów, z drugiej z nie-
zaliczaniem do głównego zakresu przemio- 3. Lubelskie, Janiszów
b G. Dąbrowska, Tańce Kurpiów Puszczy Zielonej, Warszawa 1967, dodatek nutowy s. 11; Wolkowe; transkrybował
Б. Majewski.
POWIŚLAKI^v. ZAWIŚLAKI
/ ,ŚWIATOWY v. ŚWIATÓWKI, ŚWIATOWE
)BERKI V4.
^-WALCZYKI N\\
S^. POLECZKI \*. i
V"4 MIOTLARZ \ » \
. MARSZ / / /
/ • L/
//POWIŚLAKI y 7
//s WALCZYKI O
— ŚWIATÓWKI, ŚWIATÓWY, ŚWIATOWE
RÓZGOWINOWE
VOCZEPINOWE