DOI Heft:
I: Z zagadnień teorii sztuki
DOI Artikel:Jaworska, Władysława: Munch i Przybyszewski
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14269#0081
MUNCH I PRZYBYSZEWSKI
75
3. Edward Munch, Dagnj Jucl Przybyszewska, 1893, ol., pł.
stanie się podstawą ekspresjonistycznej estetyki Przybyszewskiego. 3. Celem poznania jest podświadomość
w jej wszelkich warstwach i labiryntach, nazwana przez Przybyszewskiego psychologią nagiego indiwi-
duum {Psychologie des nackten Individuums), później — „teorią nagiej duszy".
Docieranie do coraz to nowych, nieodkrytych obszarów podświadomości doprowadzi Przybyszewskie-
go do wniosku, że siłą napędową rozwoju ludzkości i ewolucji intelektualnej jest coraz silniejsze napięcie
bólu i cierpienia. Źródła zaś tego cierpienia udowodni teorią zła i dobra, a przede wszystkim swoistą teorią
walki płci. „Szatan był przed Bogiem, bo Bóg jest dobro. Ale rzecz pierwotna to zło, bo ból jest pierwotny,
a ból i rozpacz wytworzyły zło. Zło jest odwieczne i stworzyło sobie dobro, by okazać całą swoją potęgę.
[...] Bóg jest właściwie tylko obroną od złego"5. „Miłość jest najgłębszym bólem, a pesymizm seksualny
5 S. Przybyszewski, Na drogach duszy (Gustaw Vigeland), Kraków 1900.
75
3. Edward Munch, Dagnj Jucl Przybyszewska, 1893, ol., pł.
stanie się podstawą ekspresjonistycznej estetyki Przybyszewskiego. 3. Celem poznania jest podświadomość
w jej wszelkich warstwach i labiryntach, nazwana przez Przybyszewskiego psychologią nagiego indiwi-
duum {Psychologie des nackten Individuums), później — „teorią nagiej duszy".
Docieranie do coraz to nowych, nieodkrytych obszarów podświadomości doprowadzi Przybyszewskie-
go do wniosku, że siłą napędową rozwoju ludzkości i ewolucji intelektualnej jest coraz silniejsze napięcie
bólu i cierpienia. Źródła zaś tego cierpienia udowodni teorią zła i dobra, a przede wszystkim swoistą teorią
walki płci. „Szatan był przed Bogiem, bo Bóg jest dobro. Ale rzecz pierwotna to zło, bo ból jest pierwotny,
a ból i rozpacz wytworzyły zło. Zło jest odwieczne i stworzyło sobie dobro, by okazać całą swoją potęgę.
[...] Bóg jest właściwie tylko obroną od złego"5. „Miłość jest najgłębszym bólem, a pesymizm seksualny
5 S. Przybyszewski, Na drogach duszy (Gustaw Vigeland), Kraków 1900.