DOI Heft:
II: Z zagadnień historii sztuki
DOI Artikel:Smulikowska, Ewa: Ozdoby obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej jako zespół zabytkowy
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14269#0194
188
EWA SMULIKOWSKA
10. Sukienka rubinowa obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, 11. Sukienka diamentowa obrazu Matki Boskiej Często-
Jasna Góra (skarbiec) chowskiej, Jasna Góra (skarbiec)
wydanym w Krakowie ok. 1524 r.26 Ta sama korona widoczna jes': na XVI-wiecznej jeszcze kopii często-
chowskiego obrazu, zachowanej w Umieniu, pow. kolski (ii. 3). O ile można sadzić, mamy tu do czy-
nienia z otwartą koroną o późnogotyckim charakterze, zwieńczoną pierzastymi trójliśćmi i ozdobioną
drogimi kamieniami na otoku. Kształt tej korony, co nie należy do przypadków, zgodny jest z ikono-
grafią królów polskich z końca XV i pierwszej ćwierci XVI w.27 Drzeworyt Risiniusa ukazuje również
w jaki sposób były zawieszane na obrazie klejnoty i naszyjniki. Karta tytułowa wydanej w 1568 r. wersji
polskiej dzieła28 ukazuje podobną, zapewne tę samą koronę i klejnoty, ale już w wersji renesansowej.
Nie wiadomo dokładnie, jaką formę miała oprawa obrazu Matki Boskiej w momencie jego przybycia
na Jasną Górę ani też później, aż do napadu obrazoburczego, określenia ,,^abula" nie można bowiem uwa-
żać za jednoznaczne w odniesieniu do wizerunku, który był jednocześnie uważany za relikwię jako rzeko-
ma płyta stołu Św. Rodziny29. Można natomiast przyjąć, bez większej obawy o popełnienie pomyłki,
że co najmniej od czasu konserwacji jagiełłowej, ukończonej w 1434 г., obraz z uwagi na swoją bezcenną
wartość i szacunek, jakim go otaczano, ujęty zostaje w ramy tryptyku stojącego na mensie ołtarzowej,
wypełniając jego środkową część. Według przekazu z r. 1593, ołtarz (może ciągle ten sam?) poza godzi-
nami nabożeństw bywa zamykany, na jego zaś bocznych skrzydłach wyobrażone są święte Barbara i Ka-
tarzyna30. Tak więc, cudowny wizerunek zaczyna oddalać się od oczu widza, z jednej strony poprzez
26 Risiuius, Historia pulchra...
27 Gieysztor, „Non habemus...", s. 283.
28 RisiniuSj Historyja...
29 Translacio..., s. 197
30 Szaf raniec,_/tfs/7d Góra..., s. 20, 42, patrz także przypis 27, cytat zLiber Miraculorum, t. 1, ArchiwumJ.G., nr 2096, k. 41
r. oraz przypis 99. Odnośny fragment tekstu wizytacji kardynała J. Radziwiłła z 1593 r. przytacza S. Szafraniec. Rozanow,
op. cit., s. 176, przyp. 32.
EWA SMULIKOWSKA
10. Sukienka rubinowa obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, 11. Sukienka diamentowa obrazu Matki Boskiej Często-
Jasna Góra (skarbiec) chowskiej, Jasna Góra (skarbiec)
wydanym w Krakowie ok. 1524 r.26 Ta sama korona widoczna jes': na XVI-wiecznej jeszcze kopii często-
chowskiego obrazu, zachowanej w Umieniu, pow. kolski (ii. 3). O ile można sadzić, mamy tu do czy-
nienia z otwartą koroną o późnogotyckim charakterze, zwieńczoną pierzastymi trójliśćmi i ozdobioną
drogimi kamieniami na otoku. Kształt tej korony, co nie należy do przypadków, zgodny jest z ikono-
grafią królów polskich z końca XV i pierwszej ćwierci XVI w.27 Drzeworyt Risiniusa ukazuje również
w jaki sposób były zawieszane na obrazie klejnoty i naszyjniki. Karta tytułowa wydanej w 1568 r. wersji
polskiej dzieła28 ukazuje podobną, zapewne tę samą koronę i klejnoty, ale już w wersji renesansowej.
Nie wiadomo dokładnie, jaką formę miała oprawa obrazu Matki Boskiej w momencie jego przybycia
na Jasną Górę ani też później, aż do napadu obrazoburczego, określenia ,,^abula" nie można bowiem uwa-
żać za jednoznaczne w odniesieniu do wizerunku, który był jednocześnie uważany za relikwię jako rzeko-
ma płyta stołu Św. Rodziny29. Można natomiast przyjąć, bez większej obawy o popełnienie pomyłki,
że co najmniej od czasu konserwacji jagiełłowej, ukończonej w 1434 г., obraz z uwagi na swoją bezcenną
wartość i szacunek, jakim go otaczano, ujęty zostaje w ramy tryptyku stojącego na mensie ołtarzowej,
wypełniając jego środkową część. Według przekazu z r. 1593, ołtarz (może ciągle ten sam?) poza godzi-
nami nabożeństw bywa zamykany, na jego zaś bocznych skrzydłach wyobrażone są święte Barbara i Ka-
tarzyna30. Tak więc, cudowny wizerunek zaczyna oddalać się od oczu widza, z jednej strony poprzez
26 Risiuius, Historia pulchra...
27 Gieysztor, „Non habemus...", s. 283.
28 RisiniuSj Historyja...
29 Translacio..., s. 197
30 Szaf raniec,_/tfs/7d Góra..., s. 20, 42, patrz także przypis 27, cytat zLiber Miraculorum, t. 1, ArchiwumJ.G., nr 2096, k. 41
r. oraz przypis 99. Odnośny fragment tekstu wizytacji kardynała J. Radziwiłła z 1593 r. przytacza S. Szafraniec. Rozanow,
op. cit., s. 176, przyp. 32.