DOI issue:
II: Z zagadnień historii sztuki
DOI article:Smulikowska, Ewa: Ozdoby obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej jako zespół zabytkowy
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14269#0212
206
EWA SMULIKOWSKA
45. Buteleczka z perły, 1. poł. XVIII(?) w., Włochy,
4x2,2 cm, fragment sukienki rubinowej
wraz ze spinającym je ogniwem górnym (ogniwo to mogło mieć również formę fantastyczno-figuralną)
oraz trzech wisiorków u dołu, przypuszczalnie perłowych. Do cenniejszych z artystycznego punktu wi-
dzenia przedmiotów zaliczyć też wypada późniejszy, już XVII-wieczny, klejnot (il. 38), przedstawiający
rybaka bądź wieśniaka przy pracy, nieopodal fantastycznie wygiętego drzewa (wym. 5,5x4,5 cm), wy-
sadzany rubinami, ozdobiony emaliami w kolorach białym, niebieskim i zielonym. Cechy stylowe naka-
zują wiązać ten barokowy klejnot z Italią łub Francją, kształt rośliny jednak, może w sposób nieprzypad-
kowy, kojarzy się z motywami orientalnymi. Za jedno z najcenniejszych, unikalnych wprost dzieł jubi-
lerstwa barokowego uważana może być buteleczka na wonności (il. 41), zrobiona z jednej olbrzymiej
perły bliźniaczej (wym. 4x2,2 cm). Oprawę jej wykonano, jak się wydaje, w pierwszym trzydziestoleciu
XVIII w. lub też wówczas gruntownie przerobiono z wcześniejszej, renesansowej, wzmiankowana zaś
jest w inwentarzu z 1731 r. jako dar nie znanego imienia Ponińskiej, kasztelanowej poznańskiej56.
Pośród klejnotów przechowywanych na sukienkach obrazu znajduje się także kilka egzemplarzy
należących niewątpliwie do wyrobów złotnictwa niemieckiego reprezentujących bardzo wysoką klasę
artystyczną.
Na pierwszym miejscu należy tu wymienić wielki pektorał (wym. 7,5x5,3 cm), ozdobę stroju mę-
skiego przedstawiającą herb Domu Habsburgów — dwugłowego orła z krzyżem pomiędzy koronowa-
nymi głowami (il. 25). Płasko osadzone i szlifowane diamenty w kasetonowych oprawach wypełniają
niemal w całości złote tło, pozostawiając odkryte tylko głowy i łapy orła powleczone czarno-białą emalią
oraz wokół krzyża zielono emaliowane ornamenty o uproszczonych motywach okuciowo-rolwerkowych.
Forma i technika wykonania pektorału pozwala datować go na koniec XVI w., tym bardziej, że podobne
56 Archiwum J.G., Revisio Thesauri, 1731, s. 100, nr 11: „Perła misternie oprawna wydrążona na flaszeczkę z śrubką złotą
i łańcuszkiem troistym złotym, z kółkiem, na tejże perle w środku, po obuch stronach diament jeden i rubin jeden, po drugiej
stronie tylko diament, po bokach po trzy rubiny i diamencie jednym, od Jmci Pani Ponińskiej kasztelanowy poznańskiej".
EWA SMULIKOWSKA
45. Buteleczka z perły, 1. poł. XVIII(?) w., Włochy,
4x2,2 cm, fragment sukienki rubinowej
wraz ze spinającym je ogniwem górnym (ogniwo to mogło mieć również formę fantastyczno-figuralną)
oraz trzech wisiorków u dołu, przypuszczalnie perłowych. Do cenniejszych z artystycznego punktu wi-
dzenia przedmiotów zaliczyć też wypada późniejszy, już XVII-wieczny, klejnot (il. 38), przedstawiający
rybaka bądź wieśniaka przy pracy, nieopodal fantastycznie wygiętego drzewa (wym. 5,5x4,5 cm), wy-
sadzany rubinami, ozdobiony emaliami w kolorach białym, niebieskim i zielonym. Cechy stylowe naka-
zują wiązać ten barokowy klejnot z Italią łub Francją, kształt rośliny jednak, może w sposób nieprzypad-
kowy, kojarzy się z motywami orientalnymi. Za jedno z najcenniejszych, unikalnych wprost dzieł jubi-
lerstwa barokowego uważana może być buteleczka na wonności (il. 41), zrobiona z jednej olbrzymiej
perły bliźniaczej (wym. 4x2,2 cm). Oprawę jej wykonano, jak się wydaje, w pierwszym trzydziestoleciu
XVIII w. lub też wówczas gruntownie przerobiono z wcześniejszej, renesansowej, wzmiankowana zaś
jest w inwentarzu z 1731 r. jako dar nie znanego imienia Ponińskiej, kasztelanowej poznańskiej56.
Pośród klejnotów przechowywanych na sukienkach obrazu znajduje się także kilka egzemplarzy
należących niewątpliwie do wyrobów złotnictwa niemieckiego reprezentujących bardzo wysoką klasę
artystyczną.
Na pierwszym miejscu należy tu wymienić wielki pektorał (wym. 7,5x5,3 cm), ozdobę stroju mę-
skiego przedstawiającą herb Domu Habsburgów — dwugłowego orła z krzyżem pomiędzy koronowa-
nymi głowami (il. 25). Płasko osadzone i szlifowane diamenty w kasetonowych oprawach wypełniają
niemal w całości złote tło, pozostawiając odkryte tylko głowy i łapy orła powleczone czarno-białą emalią
oraz wokół krzyża zielono emaliowane ornamenty o uproszczonych motywach okuciowo-rolwerkowych.
Forma i technika wykonania pektorału pozwala datować go na koniec XVI w., tym bardziej, że podobne
56 Archiwum J.G., Revisio Thesauri, 1731, s. 100, nr 11: „Perła misternie oprawna wydrążona na flaszeczkę z śrubką złotą
i łańcuszkiem troistym złotym, z kółkiem, na tejże perle w środku, po obuch stronach diament jeden i rubin jeden, po drugiej
stronie tylko diament, po bokach po trzy rubiny i diamencie jednym, od Jmci Pani Ponińskiej kasztelanowy poznańskiej".