DOI issue:
II: Z zagadnień historii sztuki
DOI article:Mossakowski, Stanisław: Symbolika pieczęci Mikołaja Kopernika
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14269#0232
226
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
2. Harmonia świata, drzeworyt z dzieła ' Gafuria Practica ' musicae,
Milano 1496
poematu Carmen elegiacum [...] de Apolline et novem Musis, wydawanego dwukrotnie, w r. 1503 i w 1509,
a z osobą Celtisa łączy się m. in. znany drzeworyt Hansa Suessa von Kulmbacha, wykonany przed 1508 г.,
przedstawiający Apollina jako Feba grającego na harfie w otoczeniu dziewięciu Muz (il. 3)24.
Najważniejsze dla naszych niniejszych rozważań jest jednak stwierdzenie faktu, że starożytne poglądy
dotyczące harmonijnej budowy świata odegrały zasadniczą rolę w powstaniu własnej teorii kosmologicz-
nej Kopernika. Wypada tutaj przypomnieć, że teoria ta skrystalizowała się w umyśle wielkiego astronoma
dosyć wcześnie. Jej pierwszy pomysł bywa wiązany z czasem jego studiów w Padwie w latach 1501—150325.
Zarys systemu został wyłożony w rękopiśmiennym traktacie pt. De hypothesibus motuum coelestium a se
24 Drzeworyt ten, wykonany zapewne ok. 1502 r. dla założonej przez Celtisa Letteraria Sodalitas Danubiana, zdobi dzieło
muzyczno-pedagogiczne jednego z członków tego Towarzystwa — Petrusa Tritoniusa (Treibenreifa) pt. Melopoiae, w Augsburgu
w oficynie Oglina ,,duetu Chunradi Celtis féliciter impressae 1507". Przedstawienie to, niesłusznie uznane przez Ameisenową
(op. cit., s. 361—363) za ilustrację mitu o harmonii świata w jego antycznej redakcji, jest właściwie-—-jak ustalił Wind (op. cit.,
s. 252—-253) — połączeniem wyobrażenia Trójcy Sw. i grupy Deesis w otoczeniu dziewięciu chórów anielskich. Ta czysto
chrześcijańska tematyka, przedstawiona przy użyciu średniowiecznych schematów ikonograficznych, została odziana w szatę
antycznej mitologii w celu wykazania zgodności teologii chrześcijańskiej z ,,orficką" teologią humanistów (Chrystus = Apollo,
•Bóg Ojciec = Jupiter, Duch Święty = Pegaz, Maria = Pallada, św. Jan = Merkury, 9 chórów anielskich = 9 grających Muz).
25 A. Birkenmajer, Kopernik jako filozof, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, Ser. C, 1963, z. 7, s. 52, orazJ.R.
Ravetz, Astronomia i kosmologia w dziele Kopernika, Wrocław 1965, s. 82.
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
2. Harmonia świata, drzeworyt z dzieła ' Gafuria Practica ' musicae,
Milano 1496
poematu Carmen elegiacum [...] de Apolline et novem Musis, wydawanego dwukrotnie, w r. 1503 i w 1509,
a z osobą Celtisa łączy się m. in. znany drzeworyt Hansa Suessa von Kulmbacha, wykonany przed 1508 г.,
przedstawiający Apollina jako Feba grającego na harfie w otoczeniu dziewięciu Muz (il. 3)24.
Najważniejsze dla naszych niniejszych rozważań jest jednak stwierdzenie faktu, że starożytne poglądy
dotyczące harmonijnej budowy świata odegrały zasadniczą rolę w powstaniu własnej teorii kosmologicz-
nej Kopernika. Wypada tutaj przypomnieć, że teoria ta skrystalizowała się w umyśle wielkiego astronoma
dosyć wcześnie. Jej pierwszy pomysł bywa wiązany z czasem jego studiów w Padwie w latach 1501—150325.
Zarys systemu został wyłożony w rękopiśmiennym traktacie pt. De hypothesibus motuum coelestium a se
24 Drzeworyt ten, wykonany zapewne ok. 1502 r. dla założonej przez Celtisa Letteraria Sodalitas Danubiana, zdobi dzieło
muzyczno-pedagogiczne jednego z członków tego Towarzystwa — Petrusa Tritoniusa (Treibenreifa) pt. Melopoiae, w Augsburgu
w oficynie Oglina ,,duetu Chunradi Celtis féliciter impressae 1507". Przedstawienie to, niesłusznie uznane przez Ameisenową
(op. cit., s. 361—363) za ilustrację mitu o harmonii świata w jego antycznej redakcji, jest właściwie-—-jak ustalił Wind (op. cit.,
s. 252—-253) — połączeniem wyobrażenia Trójcy Sw. i grupy Deesis w otoczeniu dziewięciu chórów anielskich. Ta czysto
chrześcijańska tematyka, przedstawiona przy użyciu średniowiecznych schematów ikonograficznych, została odziana w szatę
antycznej mitologii w celu wykazania zgodności teologii chrześcijańskiej z ,,orficką" teologią humanistów (Chrystus = Apollo,
•Bóg Ojciec = Jupiter, Duch Święty = Pegaz, Maria = Pallada, św. Jan = Merkury, 9 chórów anielskich = 9 grających Muz).
25 A. Birkenmajer, Kopernik jako filozof, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, Ser. C, 1963, z. 7, s. 52, orazJ.R.
Ravetz, Astronomia i kosmologia w dziele Kopernika, Wrocław 1965, s. 82.