DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Tadeusz: Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0024
22
TADEUSZ JURKOWLANIEC
6. Wąchock, opactwo cystersów p. w. P. Marii i Św. Floriana, płyta ramowa (nr kat. 28)
7. Inowłódz, kościół p. w. Św. Idziego, płyta z krzyżem 8. Stary Zamek, kościół p. w.
(nr kat. 4) Św. Stanisława Bpa., płyta z krzy-
żem (nr kat. 17)
belek (w punkcie przecięcia i na krańcach) oraz rodzajach ich zakończeń. Trzonki krzyży na płytach w Gości-
szowie, Kalisza, Koninie-Starym Mieście, Łęczycy-Tumie i Trzemesznie wsparte są na półkolistych podstaw-
kach. Natomiast drzewce na nagrobku w Królikowie „wyrasta" z ramy, a wzdłuż jego dolnej części zostały
symetrycznie rozłożone cztery guzy. Elementy towarzyszące przedstawieniu krzyża występują również na pły-
tach w Koninie-Starym Mieście — rama, w Trzemesznie — bordiura, i Łęczycy-Tumie — półkole nad krzyżem.
Z wyjątkiem guzów na płycie w Królikowie, inne elementy towarzyszące wyobrażeniu krzyża mają zapewne
charakter dekoracyjny (rama, bordiura). Przedstawienia krzyża procesyjnego występują od IV w.49 Najwcześ-
niejszym znanym mi zabytkiem przedromańskiej sztuki sepulkralnej z przedstawieniem krzyża procesyjnego
jest wieko kamiennej trumny żony Henryka I, Matyldy (zm. 968), w Quedlinburgu50. Poczynając od XI w.
pokrywy skrzyń grobowych i płyty nagrobne były dekorowane tym motywem coraz częściej. Wyobrażenia
na wiekach w Ratyzbonie51 i Mutzig52, na płytach Bernwarda53, Giseli54 czy króla Andrzeja 55 reprezentują
49 Najwcześniejsze na tzw. sarkofagach pasyjnych; por. H. von Campenhausen, DiePassionssarkophage. Zur Geschichte eines
altchristlichen Bildkreises, „Marburger Jahrbuch fur Kunstwissenschaft", V, 1929, s. 24.
50 Beschreibende Darstellung der alteren Bon- und Kunstdenkmdler [cyt. dalej Kdm.] der Provinz Sachsen, H. 33, Teil 1: Kreis
Stadt Quedlinburg, bearbeitet von A. Brinkman, Berlin 1922, s. 72; wieko sarkofagu bp. Bernharda (zm. 968) w Halberstadt zob.
J. Flemming, E. Lehmann, E. Schubert, Dom undDomschatz zu Halberstadt, Berlin 1973, il. 64, s. 148-149; wczesną metrykę
ma również nagrobek odkryty w Libicach: R. Turek, Der Burgwall Libice und seine Bedeutung im Rahmen des polnisch-bohmischen
Beziehungen des 10. —U. Jarhunderts, „Slavia Antiqua", X, 1963, s. 233.
51 Wieko tzw. sarkofagu Ramwolda (zm. 1001) — R. Bauerreis, Arbor Vitae. Der „Lebensbaum" undseine Verwendung in Li-
turgie, Kunst und Brauchtum des Abendlandes, Miinchen 1938, s. 82, il. między s. 83 i 84.
52 Borgwardt, op. cit., s. 7.
53 Bernward bp. Hildesheim (zm. 1022) — R. Wesenberg, Bernwardische Plastik. Zur Ottonischen Kunst unter Bischof Bemward
von Hildesheim, Berlin 1955, s. 161 — 162, nr kat. 11, il. 319; К. A. Wirth, Die Nachrichten iiber Begràbnis und Grab Bischof Bem-
wards von Hildesheim in Thangmars vita Bemwardi, „Zeitschrift fur Kunstgeschichte", 22, 1959, s. 305 — 323.
54 Królowa Gisela, opatka klasztoru w Passau-Niedernburg (zm. ok. 1060), Bauerreis, Arbor Vitae..., il. między s. 96 i 97.
55 W opactwie benedyktyńskim w Tihany — G. Entz, U architecture et la sculpture hongroises à l'époque romane dans leurs rap-
ports avec VEurope, ,,Cahiers de Civilisation Médiévale", IX, 1966, № 1 il. 3 i 4.
TADEUSZ JURKOWLANIEC
6. Wąchock, opactwo cystersów p. w. P. Marii i Św. Floriana, płyta ramowa (nr kat. 28)
7. Inowłódz, kościół p. w. Św. Idziego, płyta z krzyżem 8. Stary Zamek, kościół p. w.
(nr kat. 4) Św. Stanisława Bpa., płyta z krzy-
żem (nr kat. 17)
belek (w punkcie przecięcia i na krańcach) oraz rodzajach ich zakończeń. Trzonki krzyży na płytach w Gości-
szowie, Kalisza, Koninie-Starym Mieście, Łęczycy-Tumie i Trzemesznie wsparte są na półkolistych podstaw-
kach. Natomiast drzewce na nagrobku w Królikowie „wyrasta" z ramy, a wzdłuż jego dolnej części zostały
symetrycznie rozłożone cztery guzy. Elementy towarzyszące przedstawieniu krzyża występują również na pły-
tach w Koninie-Starym Mieście — rama, w Trzemesznie — bordiura, i Łęczycy-Tumie — półkole nad krzyżem.
Z wyjątkiem guzów na płycie w Królikowie, inne elementy towarzyszące wyobrażeniu krzyża mają zapewne
charakter dekoracyjny (rama, bordiura). Przedstawienia krzyża procesyjnego występują od IV w.49 Najwcześ-
niejszym znanym mi zabytkiem przedromańskiej sztuki sepulkralnej z przedstawieniem krzyża procesyjnego
jest wieko kamiennej trumny żony Henryka I, Matyldy (zm. 968), w Quedlinburgu50. Poczynając od XI w.
pokrywy skrzyń grobowych i płyty nagrobne były dekorowane tym motywem coraz częściej. Wyobrażenia
na wiekach w Ratyzbonie51 i Mutzig52, na płytach Bernwarda53, Giseli54 czy króla Andrzeja 55 reprezentują
49 Najwcześniejsze na tzw. sarkofagach pasyjnych; por. H. von Campenhausen, DiePassionssarkophage. Zur Geschichte eines
altchristlichen Bildkreises, „Marburger Jahrbuch fur Kunstwissenschaft", V, 1929, s. 24.
50 Beschreibende Darstellung der alteren Bon- und Kunstdenkmdler [cyt. dalej Kdm.] der Provinz Sachsen, H. 33, Teil 1: Kreis
Stadt Quedlinburg, bearbeitet von A. Brinkman, Berlin 1922, s. 72; wieko sarkofagu bp. Bernharda (zm. 968) w Halberstadt zob.
J. Flemming, E. Lehmann, E. Schubert, Dom undDomschatz zu Halberstadt, Berlin 1973, il. 64, s. 148-149; wczesną metrykę
ma również nagrobek odkryty w Libicach: R. Turek, Der Burgwall Libice und seine Bedeutung im Rahmen des polnisch-bohmischen
Beziehungen des 10. —U. Jarhunderts, „Slavia Antiqua", X, 1963, s. 233.
51 Wieko tzw. sarkofagu Ramwolda (zm. 1001) — R. Bauerreis, Arbor Vitae. Der „Lebensbaum" undseine Verwendung in Li-
turgie, Kunst und Brauchtum des Abendlandes, Miinchen 1938, s. 82, il. między s. 83 i 84.
52 Borgwardt, op. cit., s. 7.
53 Bernward bp. Hildesheim (zm. 1022) — R. Wesenberg, Bernwardische Plastik. Zur Ottonischen Kunst unter Bischof Bemward
von Hildesheim, Berlin 1955, s. 161 — 162, nr kat. 11, il. 319; К. A. Wirth, Die Nachrichten iiber Begràbnis und Grab Bischof Bem-
wards von Hildesheim in Thangmars vita Bemwardi, „Zeitschrift fur Kunstgeschichte", 22, 1959, s. 305 — 323.
54 Królowa Gisela, opatka klasztoru w Passau-Niedernburg (zm. ok. 1060), Bauerreis, Arbor Vitae..., il. między s. 96 i 97.
55 W opactwie benedyktyńskim w Tihany — G. Entz, U architecture et la sculpture hongroises à l'époque romane dans leurs rap-
ports avec VEurope, ,,Cahiers de Civilisation Médiévale", IX, 1966, № 1 il. 3 i 4.