Rocznik Historii Sztuki (12.1981)

NAGROBKI PRZEDROMAŃSKIE 1 ROMAŃSKIE W POLSCE

29

ii


Ш' ». <kj --;>>:'
?t i ? ' 4
« 'K »
p. w. P. Marii i Św. Floriana, płyta
lem (nr kat. 22)

przedstawiono toporek na krótkim trzonku.
Na fragmentarycznie zachowanej płycie w ko-
ściele Św. Jakuba w Sandomierzu (nr kat. 14)
znajduje się wyobrażenie trzonka nie zidentyfi-
kowanego przedmiotu oraz głownia miecza, na
której wyryto napis odczytywany: Miles Miscui
lub Miles Miscus (lekcja według Krystyny Bia-
łoskórskiej).
Określenie znaczenia przedmiotów odwzo-
rowanych na omawianych płytach nastręcza
duże trudności. Przedstawienie miecza wraz
z laską opacką pełni najprawdopodobniej tę
samą funkcję oznaczania odniesioną do jednej
osoby, co przedstawienie każdego z tych przed-
miotów oddzielnie. Ich połączenie trzeba więc
chyba tłumaczyć jako oznakę godności opackiej
pełnionej przez osobę pochodzącą ze stanu ry-
cerskiego. Należy jednak zaznaczyć, że wg Spé-
culum Monachorum z ХП w. doskonały za-
konnik powinien być „jako Melchizedech, bez
ojca, bez matki, bez wyliczenia rodu"83. Brak
innych podobnych przedstawień uniemożliwia
na razie dokładniejsze wyjaśnienie równoczesne-
go występowania tych dwóch atrybutów na na-
grobku84. Nie wiadomo, jakie było zastosowanie
toporka przedstawionego na płycie w Wąchocku.
Dokładne ustalenie funkcji przedmiotu ułatwi-
łoby określenie jego znaczenia symbolicznego85.
W obecnym stanie badań jedno wydaje się
pewne: narzędzie tego typu było nieznane na
terenie Polski86.
Niekompletny stan zachowania nagrobka
w Sandomierzu uniemożliwia określenie zna-
czenia przedmiotu wyobrażonego obok miecza.
Z wyjaśnieniem symboliki atrybutów odwzoro-
wanych na nagrobkach w innych krajach Europy
nie wiąże się tyle trudności, co z ustaleniem zna-
czenia przedmiotów przedstawionych na płytach
polskich. Tam wyobrażenie dwóch mieczy lub
pastorałów oznaczało, że nagrobek utrwalał pa-
mięć o dwóch rycerzach łub opatach87. W innych
wypadkach dwa przedmioty odwzorowane na
płytach nagrobnych były atrybutami jednego

83 G. G. Coulton, Panorama średniowiecznej
Anglii, Warszawa 1976, s. 280. Por. Hbr. VII, 3.
84 Nie sposób przyjąć, że płyta oznaczała miejsce
pochowania dwóch osób: rycerza i opata.
85 Ustalenie funkcji siekierki jest prawdopodobnie
niemożliwe, ponieważ „trudno odróżnić formę pełniącą
funkcję broni od narzędzi roboczych" — A. Nies i o-
łowska-Wędzka, Siekiera, [w:] SSS, t. 5, s. 165.
86 Ibidem, s. 164-167.
87 Np. dwa miecze na płycie w Niederalteich (poł.
XIII w.) upamiętniającej księcia Bertolda i Henryka
(Borgwardt, op. cit., s. 33); dwa pastorały na płycie
w Seine — opata z Dijon i opata St. Seine (Adhémar,
Dordor, op. cit., fig. 81).