DOI Artikel:
Paszkiewicz, Mieczysław: Tematyka polska w twórczości Stefano della Belli, Część II
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.12455#0060
56
MIECZYSŁAW PASZKIEWICZ
Krzysztof Opaliński herbu Łodzią (1609-1655) wojewoda poznański, starosta śremski i osiecki
pochodził z rodziny wielkopolskich magnatów. Był synem Piotra, wojewody poznańskiego167
i Zofii z Kostków. a bratem marszałka nadwornego Łukasza, wnukiem Jana kasztelana rogoziń-
skiego. a prawnukiem Jana kasztelana santockiego. Jego rodzona ciotka Zofia była matką biskupa
Wacława Leszczyńskiego, tak więc posłowie byli ciotecznymi braćmi. Wnuczką Krzysztofa była
Katarzyna Opalińska, żona Stanisława Leszczyńskiego króla Polski, a matka Marii, królowej Francji.
Opaliński otrzymał staranne wykształcenie, początkowo w Lubrańscianum w Poznaniu (1621-1625),
a następnie na uniwersytetach w Lowanium (1626-1629). w Orleanie (1629) i Padwie (1630). Miał
on nie tylko ambicje odegrania roli politycznej, ale był również pisarzem, wsławionym opartymi na
łacińskich wzorach (szczególnie: Juvenalis) Satyrami lf>H. Był również miłośnikiem i kolekcjonerem
dzieł sztuki i64. Wiele światła na te sprawy rzucają jego listy z lat 1641-1653 do (młodszego o lat
trzy) brata Łukasza '70. Wynika z nich m.in., że z zamiłowaniem zbierał obrazy i ryciny, objawiając
przy tym wyraźną skłonność do szkół północnych: flamandzkiej (Rubens) i holenderskiej (Rembrandt).
Ambitny i dumny magnat uważał się za niedocenianego przez dwór i był zwykle skłócony
z królem (początkowo z Władysławem IV, a następnie z Janem Kazimierzem). Gdy w 1655 r.
Szwedzi wkroczyli do Polski, Opaliński pod Ujściem poddał Karolowi Gustawowi Wielkopolskę.
Zawiódł się jednak na nowym władcy-uzurpatorze, a równocześnie, w ostatnich miesiącach życia,
odsunęli się odeń nawet najbliżsi wraz z żoną.
Wacław Leszczyński herbu vVieniawa (1605-1666), biskup17', drugi poseł, również pochodził
z magnackiej rodziny wielkopolskiej. Był synem Andrzeja wojewody brzesko-kujawskiego i Zofii
Opalińskiej, a wnukiem Rafała, również wojewody brzesko-kujawskiego, a prawnukiem Jana kaszte-
lana brzesko-kujawskiego 172. zaś bratem Jana kanclerza wielkiego koronnego i Przecława wojewody
dorpatskiego oraz przyrodnim bratem Rafała wojewody bełskiego. Prawnukiem owego Rafała był
król Stanisław Leszczyński, tego zaś córką — Maria, królowa Francji, a prawnukiem — Ludwik XVI.
I tak potomkowie jednego z posłów polskich do Francji w 1645 r. i brata drugiego zasiedli
z czasem na tronach obu tych królestw: Polski i Francji.
Wacław uczył się w kolegium jezuickim w Poznaniu, a następnie wyjechał na studia do Włoch,
gdzie uczęszczał na uniwersytety w Perugii i Padwie. W 1643 r. został referendarzem koronnym,
w ! 644 r. biskupem warmińskim, a w 1658 r. wybrany został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem.
Poselstwa (jak i urzędy) nie były w zasadzie w Rzeczypospolitej płatne, więc nie lada fortuny
było trzeba, aby wydatkom związanym z nimi sprostać. Za powrotem, szczególnie jeśli misja się
powiodła, dostawało się zwykle bądź godności, bądź przynoszące dochody starostwa, co poniesione
straty wynagradzało z nawiązką. Opaliński, właśnie pogodzony z dworem po długiej waśni, spo-
dziewał się za swe trudy i wydatki ochmistrzostwa przy dworze królowej 17 \ w czym go jednak
krewniak, a poprzedni poseł Gerard DenhofT ubiegł. Wojewodzie dano jedynie ..tłuste" starostwo
kowelskie. Obrażony, wycofał się do swych posiadłości, by zwiększać fortunę, knuć intrygi z księ-
ciem Januszem Radziwiłłem, ale równocześnie pisać Satyry i listy do brata, gromadzić dzieła
sztuki i zakładać w swym Sierakowie wzorową szkołę, gdzie w teatrze przeznaczonym dla uczniów
wystawiano tragedie i komedie pióra wojewody!7 ;.
Ponieważ obaj posłowie do Paryża byli magnatami wielkopolskimi, więc też asysta ich głównie
z Wielkopolan się składała, a w dużej mierze z krewnych i powinowatych. Dwaj posłowie wyru-
szyli ze swymi orszakami osobno: Opaliński lądem — przez Szczecin, Rostok, Wismar, Hamburg,
Bremę, Oldenburg. Leszczyński morzem z Gdańska do Lubeki. Spotkali się w Utrechcie. Przez
IM> A. Sajkowski. Opaliński Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXV, z. 100. Kraków 1979.
167 W. Dworzaczek. Genealogia. Warszawa 1959. tabl. 113.
l<>8 Opaliński Krzysztof, [w:] Bibliografa literatury polskiej ..Nowy Korbut", t. 3: Piśmiennictwo staropolskie, hasła
osobowe. Warszawa 1965. s. 37-41.
164 S. Wiliński, Krzysztofa Opalińskiego stosunek do sztuki, „Biuletyn Historii Sztuki" R. XVII. 1955, nr 2, s. 191-207.
170 Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653. pod red. i ze wstępem Romana Pollaka. W rocław
1967.
i?i W. Czapliński. Leszczyński Wacław, [w:] Polski słownik biografczny. t. XVII. z. 72. Kraków 1972.
17- Dworzaczek. op. cit.. tabl. 119.
ПЗ Listy.... s. 273. List pisany z Błonia 6.VII. 1645.
174 Sajkowski. op. cit.. s. 89.
MIECZYSŁAW PASZKIEWICZ
Krzysztof Opaliński herbu Łodzią (1609-1655) wojewoda poznański, starosta śremski i osiecki
pochodził z rodziny wielkopolskich magnatów. Był synem Piotra, wojewody poznańskiego167
i Zofii z Kostków. a bratem marszałka nadwornego Łukasza, wnukiem Jana kasztelana rogoziń-
skiego. a prawnukiem Jana kasztelana santockiego. Jego rodzona ciotka Zofia była matką biskupa
Wacława Leszczyńskiego, tak więc posłowie byli ciotecznymi braćmi. Wnuczką Krzysztofa była
Katarzyna Opalińska, żona Stanisława Leszczyńskiego króla Polski, a matka Marii, królowej Francji.
Opaliński otrzymał staranne wykształcenie, początkowo w Lubrańscianum w Poznaniu (1621-1625),
a następnie na uniwersytetach w Lowanium (1626-1629). w Orleanie (1629) i Padwie (1630). Miał
on nie tylko ambicje odegrania roli politycznej, ale był również pisarzem, wsławionym opartymi na
łacińskich wzorach (szczególnie: Juvenalis) Satyrami lf>H. Był również miłośnikiem i kolekcjonerem
dzieł sztuki i64. Wiele światła na te sprawy rzucają jego listy z lat 1641-1653 do (młodszego o lat
trzy) brata Łukasza '70. Wynika z nich m.in., że z zamiłowaniem zbierał obrazy i ryciny, objawiając
przy tym wyraźną skłonność do szkół północnych: flamandzkiej (Rubens) i holenderskiej (Rembrandt).
Ambitny i dumny magnat uważał się za niedocenianego przez dwór i był zwykle skłócony
z królem (początkowo z Władysławem IV, a następnie z Janem Kazimierzem). Gdy w 1655 r.
Szwedzi wkroczyli do Polski, Opaliński pod Ujściem poddał Karolowi Gustawowi Wielkopolskę.
Zawiódł się jednak na nowym władcy-uzurpatorze, a równocześnie, w ostatnich miesiącach życia,
odsunęli się odeń nawet najbliżsi wraz z żoną.
Wacław Leszczyński herbu vVieniawa (1605-1666), biskup17', drugi poseł, również pochodził
z magnackiej rodziny wielkopolskiej. Był synem Andrzeja wojewody brzesko-kujawskiego i Zofii
Opalińskiej, a wnukiem Rafała, również wojewody brzesko-kujawskiego, a prawnukiem Jana kaszte-
lana brzesko-kujawskiego 172. zaś bratem Jana kanclerza wielkiego koronnego i Przecława wojewody
dorpatskiego oraz przyrodnim bratem Rafała wojewody bełskiego. Prawnukiem owego Rafała był
król Stanisław Leszczyński, tego zaś córką — Maria, królowa Francji, a prawnukiem — Ludwik XVI.
I tak potomkowie jednego z posłów polskich do Francji w 1645 r. i brata drugiego zasiedli
z czasem na tronach obu tych królestw: Polski i Francji.
Wacław uczył się w kolegium jezuickim w Poznaniu, a następnie wyjechał na studia do Włoch,
gdzie uczęszczał na uniwersytety w Perugii i Padwie. W 1643 r. został referendarzem koronnym,
w ! 644 r. biskupem warmińskim, a w 1658 r. wybrany został arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem.
Poselstwa (jak i urzędy) nie były w zasadzie w Rzeczypospolitej płatne, więc nie lada fortuny
było trzeba, aby wydatkom związanym z nimi sprostać. Za powrotem, szczególnie jeśli misja się
powiodła, dostawało się zwykle bądź godności, bądź przynoszące dochody starostwa, co poniesione
straty wynagradzało z nawiązką. Opaliński, właśnie pogodzony z dworem po długiej waśni, spo-
dziewał się za swe trudy i wydatki ochmistrzostwa przy dworze królowej 17 \ w czym go jednak
krewniak, a poprzedni poseł Gerard DenhofT ubiegł. Wojewodzie dano jedynie ..tłuste" starostwo
kowelskie. Obrażony, wycofał się do swych posiadłości, by zwiększać fortunę, knuć intrygi z księ-
ciem Januszem Radziwiłłem, ale równocześnie pisać Satyry i listy do brata, gromadzić dzieła
sztuki i zakładać w swym Sierakowie wzorową szkołę, gdzie w teatrze przeznaczonym dla uczniów
wystawiano tragedie i komedie pióra wojewody!7 ;.
Ponieważ obaj posłowie do Paryża byli magnatami wielkopolskimi, więc też asysta ich głównie
z Wielkopolan się składała, a w dużej mierze z krewnych i powinowatych. Dwaj posłowie wyru-
szyli ze swymi orszakami osobno: Opaliński lądem — przez Szczecin, Rostok, Wismar, Hamburg,
Bremę, Oldenburg. Leszczyński morzem z Gdańska do Lubeki. Spotkali się w Utrechcie. Przez
IM> A. Sajkowski. Opaliński Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXV, z. 100. Kraków 1979.
167 W. Dworzaczek. Genealogia. Warszawa 1959. tabl. 113.
l<>8 Opaliński Krzysztof, [w:] Bibliografa literatury polskiej ..Nowy Korbut", t. 3: Piśmiennictwo staropolskie, hasła
osobowe. Warszawa 1965. s. 37-41.
164 S. Wiliński, Krzysztofa Opalińskiego stosunek do sztuki, „Biuletyn Historii Sztuki" R. XVII. 1955, nr 2, s. 191-207.
170 Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653. pod red. i ze wstępem Romana Pollaka. W rocław
1967.
i?i W. Czapliński. Leszczyński Wacław, [w:] Polski słownik biografczny. t. XVII. z. 72. Kraków 1972.
17- Dworzaczek. op. cit.. tabl. 119.
ПЗ Listy.... s. 273. List pisany z Błonia 6.VII. 1645.
174 Sajkowski. op. cit.. s. 89.