Rocznik Historii Sztuki (19.1992)

„ROK 1905" WITOLDA WOJTKIEWICZA

347

48. Witold Wojtkiewicz, Manifestacja uliczna, 1905,
Muzeum Narodowe w Warszawie

dionizyjskiego mitu odnowy życia, wiary w reinkarnację i nieśmiertelność narodu. „Pstrych tłumów
wymarsz ustawiony w szyki tam na podwórzu tak oto wykraczał na ulice miasta: z tą gromadką na
przedzie. Wycisnęła mu się ona na wyobraźni jak czasu idącego znamię, jak wszystkich burz zarodki —
same Qto z łona społeczności nascentes. A każdy z tych ludzi zdał mu się mieć w sobie coś z fatalności
lawiny ruszonej, coś z fatum czasów, wziętego na się sił żywotnością z plemiennego koła. [...]

I tą oto drogą — przypominał znów — od tych kominów czerwonych przez zaułki nędzarne,
w brudno — «eleganckie» aspekty śródmieścia kroczą przemarszem tamte tłuma pędzone — z ową grupą
na przedzie, niby z czołem wszczętego pochodu dziejów! [...]

Dziwnie zgodną wiarę w inne siły i cuda wypracowują tu czasy same zarówno w cichościach skupień,
jak i żywiołowym nurtowaniu wśród tłumów: wiarę w siły i cuda duszy wspólnej, odnowie podległej, przez
ofiarę, odżycie, odmłodzenie [...]