DOI article:
Kossowska, Irena: Cykl "Rok 1905" Witolda Wojtkiewicza
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13597#0352
348
IRENA DŻURKOWA-KOSSOWSKA
49. Witold Wojtkiewicz, Krucjata dziecięca, 1905,
Muzeum Narodowe w Warszawie
Gdyż, co bezwłady natury ludzkiej zwyciężać i bezruchy dusz pokonywać miało, wolę skupiać
w piersiach lub głowach najdzielniejszych — żyć to musiało ciągle w duszy wspólnej, płonąć świętym
zniczem wiary w odnowę dusz, w entuzjazm dla życia samego!
I tym była może na dnie swoim tajemnica eleuzyjska.
Wraz z nią zapadło w przepaść czasów i nasze dziś rozumienie najgłębszych tajników woli tych, którzy —
w dzisiejszego sumienia postaci — wykraczają z kościoła pod krzyżem swej męki, zapatrzeni jak w mon-
strancję promienistą w symbol jedynej potęgi odnowy życia i dusz: w ruch. [...]
Weselnie świętą była nadziejom i śmierć nawet, bo za nią w świętym kole ruchu następować miało —
odżycie, odmłodzenie! Bezsilny był tu Hades, chłonący jednostki śmiertelne: za Jachosa pochodem
tłumnym szedł człowiek jeden — wieczny!"59
Wyznaczenie takiej sfery znaczeniowej rysunku Manifestacja uliczna znajduje potwierdzenie w wymo-
wie innego dzieła Wojtkiewicza z 1905 roku, w obrazie Krucjata dziecięca (il. 49). Sam już tytuł wprowadza
tę pracę w podwójny system odniesień. Z jednej strony kontekst interpretacyjny stanowi utwór Marcelego
Schwoba noszący tytuł Krucjata dziecięca, a wydrukowany w „Chimerze" w 1901 roku, z drugiej zaś
zatytułowana identycznie ulotka Antoniego Sygietyńskiego z 1905 roku. Wypowiedź Sygietyńskiego
miała charakter polityczny, nawiązywała do strajku szkolnego jako do wyzwania rzuconego przez
młodzież konformistycznej stabilizacji starszego pokolenia60. Dzieło Schwoba niosło treści symbolicz-
no-mistyczne, ukazywało tragiczny los tysięcy dzieci, które podjęły krzyżową wędrówkę do Jerozolimy.
Malcy ci, powołani przez tajemne siły, wiedzeni ślepą i niepojętą wiarą, dokonywali czynu szalonego,
w kategoriach racjonalnych niemożliwego do zrealizowania. Niemniej w zakończeniu ofiara z ich życia
W. Berent, Ozimina, Wrocław 1974, s. 301, 302, 304, 305, 308, 309.
Por.: M. Porębski, wstęp, [w:] Witold Wojtkiewicz..., [b. р.].
IRENA DŻURKOWA-KOSSOWSKA
49. Witold Wojtkiewicz, Krucjata dziecięca, 1905,
Muzeum Narodowe w Warszawie
Gdyż, co bezwłady natury ludzkiej zwyciężać i bezruchy dusz pokonywać miało, wolę skupiać
w piersiach lub głowach najdzielniejszych — żyć to musiało ciągle w duszy wspólnej, płonąć świętym
zniczem wiary w odnowę dusz, w entuzjazm dla życia samego!
I tym była może na dnie swoim tajemnica eleuzyjska.
Wraz z nią zapadło w przepaść czasów i nasze dziś rozumienie najgłębszych tajników woli tych, którzy —
w dzisiejszego sumienia postaci — wykraczają z kościoła pod krzyżem swej męki, zapatrzeni jak w mon-
strancję promienistą w symbol jedynej potęgi odnowy życia i dusz: w ruch. [...]
Weselnie świętą była nadziejom i śmierć nawet, bo za nią w świętym kole ruchu następować miało —
odżycie, odmłodzenie! Bezsilny był tu Hades, chłonący jednostki śmiertelne: za Jachosa pochodem
tłumnym szedł człowiek jeden — wieczny!"59
Wyznaczenie takiej sfery znaczeniowej rysunku Manifestacja uliczna znajduje potwierdzenie w wymo-
wie innego dzieła Wojtkiewicza z 1905 roku, w obrazie Krucjata dziecięca (il. 49). Sam już tytuł wprowadza
tę pracę w podwójny system odniesień. Z jednej strony kontekst interpretacyjny stanowi utwór Marcelego
Schwoba noszący tytuł Krucjata dziecięca, a wydrukowany w „Chimerze" w 1901 roku, z drugiej zaś
zatytułowana identycznie ulotka Antoniego Sygietyńskiego z 1905 roku. Wypowiedź Sygietyńskiego
miała charakter polityczny, nawiązywała do strajku szkolnego jako do wyzwania rzuconego przez
młodzież konformistycznej stabilizacji starszego pokolenia60. Dzieło Schwoba niosło treści symbolicz-
no-mistyczne, ukazywało tragiczny los tysięcy dzieci, które podjęły krzyżową wędrówkę do Jerozolimy.
Malcy ci, powołani przez tajemne siły, wiedzeni ślepą i niepojętą wiarą, dokonywali czynu szalonego,
w kategoriach racjonalnych niemożliwego do zrealizowania. Niemniej w zakończeniu ofiara z ich życia
W. Berent, Ozimina, Wrocław 1974, s. 301, 302, 304, 305, 308, 309.
Por.: M. Porębski, wstęp, [w:] Witold Wojtkiewicz..., [b. р.].