DOI Artikel:
Kociszewska, Ewa: Poeci Plejady o sztuce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0043
POECI PLEJADY O SZTUCE
37
uroczystości królewskich6 stanowią szczególnie cenny materiał źródłowy. Pozwala on wniknąć w różne
aspekty powstawania i funkcjonowania sztuki francuskiej 2. połowy XVI w.
PROLOG: ARTYSTYCZNA „REWOLUCJA" ROKU 1549
15 czerwca 1549 r. król Francji Henryk II odbył uroczysty wjazd do Paryża7. Dawnej, wywodzącej się
z tradycji średniowiecznej ceremonii entrée joyeuse, nadano tym razem niezwykły, „nowoczesny" kształt.
Nowością poza ceremoniałem8, był nawiązujący do antyku triumfalny charakter wjazdu. Najbardziej ude-
rzała jednak klasycyzująca, nowa we Francji architektura (il. 1-2). Autorem całej koncepcji wjazdu był po
raz pierwszy humanista, Jean Martin9, znany przede wszystkim ze swej działalności translatorskiej. Przetłu-
maczył on na francuski najbardziej inspirujące renesansowych twórców teksty: Hypnerotomachia Poliphili
{Songe de Poliphile, 1546), dwie księgi o architekturze Serlia {Le premier livre d'Architecture, 1545 i Le
Second livre de perspective, 1547), De architectura Witruwiusza {Architecture, ou Art de bien bastir, 1547)
oraz De re aedificatoria Albertiego {Architecture, ou Art de bien bastir, wydane pośmiertnie w 1553). Pisma
te, przede wszystkim traktat Serlia10, wywarły decydujący wpływ na artystyczny kształt dekoracji. Wymow-
ne są zawarte w dokumentach władz miejskich wzmianki o albertiańskich inspiracjach wzniesionej z okazji
ceremonii architektury11. Zasługą Martina było także wprowadzenie do dekoracji wyrafinowanego programu,
opartego na antycznych tekstach. Zaproponowane przez niego motywy Herkulesa Galijskiego czy Argonau-
tów jako alegorii władców z rodu Walezjuszów staną się stałymi motywami wjazdów królewskich aż do
końca panowania dynastii. Wykonawcami artystycznych koncepcji humanisty zostali artyści nowej genera-
cji: Philibert Delorme, Jean Goujon i Jean Cousin Starszy12. Obiekty wzniesione na potrzeby uroczystości
były nie tylko efemerycznymi, okazjonalnymi dekoracjami, ale niekiedy, tak jak w wypadku Fontanny nie-
winiątek Goujona, miały charakter stałej, monumentalnej architektury, trwale wpisującej się w krajobraz
Paryża13.
Uroczysty wjazd Henryka II, uświetniony wspaniałą i nowatorską oprawą wizualną, stał się rodzajem
deklaracji programowej nowej, rodzącej się formacji intelektualnej, przez François Gébelina określanej jako
„neoklasyczna awangarda"14. Innowacyjność architektonicznej dekoracji ceremonii, poza erudycyjną treścią
oraz nawiązaniami do osiągnięć sztuki antyku i renesansowych Włoch, polegała również na manifestowaniu
wątków narodowych. Po latach dominacji artystów sprowadzanych przez Franciszka I z Włoch, po raz pierw-
szy zorganizowano uroczystość wyłącznie przy udziale Francuzów, którym wyraźnie przyświecał cel mani-
festacji ojczystej, francuskiej sztuki.
française du XVIe siècle, R. Aulotte (éd.), Paris 1991, s. 333-367; F. Les tr ingant, J. Ri eu, A. Tarrête, Littérature
française du XVIe siècle, Paris 2000; R. Crescenzo, Histoire de la littérature française du XVIe siècle, Paris 2001).
6 Najważniejszą pracą na temat współpracy poetów i artystów przy organizacji uroczystości dworu francuskiego jest artykuł
RA. Ya t e s, Poètes et artistes dans les entrées de Charles IXet de sa reine à Paris en 1571, [w:] Fêtes de la Renaissance, J. J a с -
quot (éd.), t. I, Paris 1956, s. 61-84.
7 C'est l'ordre qui a este tenu a la nouvelle et ioyeuse entrée, que ...le roy treschrestien Henry deuxième de ce nom, a faicte
en sa bonne ville [et] cité de Paris, Paris [1549]; I.D. M с F a r 1 a n e, The Entry of Henri II into Paris. 16 June 1549, New York
1982, s. 11-75, L.M. В r y a n t, The King and the City in the Parisian Royal Entry Ceremony: Politics, Ritual, and Art in the Re-
naissance, Genève 1986, s. 51-66.
8 В ry ant, op. cit., s. 62.
9 R. Cooper, Jean Martin et l'entrée de Henri II à Paris, [w:J Jean Martin. Un traducteur au temps de François 1er et de
Henri II, Paris 1999, s. 85-111.
10 Y. Pauwels, Propagande architecturale et rhétorique du Sublime: Serlio et les ,,Joyeuses entrées" de 1549, „Gazette
des Beaux-Arts", 137, 2001, s. 221-236.
11 Architektura ta wzniesiona „selon la reigle qu'en baille messire Leon Baptiste Alberti, qui faict monstrer Fourage de trop
meilleur grace que celle de Vitruve" {Registres des délibérations du Bureau de la ville de Paris, F. Bonnardot (éd.), t. III, Paris
1886, s. 172).
12 M. R о y, Collaboration de Philibert Delorme aux préparatifs de l'entrée de Henri II à Paris, „Revue du seizième siècle",
5, 1917-1918, s. 209-223.
13 N. M i 11 e r, The Form and Meaning of the Fontaine des Innocents, „The Art Bulletin", 3, 1968, s. 270-277.
14 F. G é b e 1 i n, Un manifeste de l'école néo-classique en 1549: l'Entrée de Henri II à Paris, „Bulletin de la Société d'his-
toire de Paris", 51, 1924, s. 36; V.L. S a u 1 n i e r, Sebillet, du Bellay Ronsard. L'entrée de Henri II à Paris et la révolution poétique
de 1550, [w:] Fêtes de la Renaissance, J. Jacquot (éd.), t. I, Paris 1956, s. 32.
37
uroczystości królewskich6 stanowią szczególnie cenny materiał źródłowy. Pozwala on wniknąć w różne
aspekty powstawania i funkcjonowania sztuki francuskiej 2. połowy XVI w.
PROLOG: ARTYSTYCZNA „REWOLUCJA" ROKU 1549
15 czerwca 1549 r. król Francji Henryk II odbył uroczysty wjazd do Paryża7. Dawnej, wywodzącej się
z tradycji średniowiecznej ceremonii entrée joyeuse, nadano tym razem niezwykły, „nowoczesny" kształt.
Nowością poza ceremoniałem8, był nawiązujący do antyku triumfalny charakter wjazdu. Najbardziej ude-
rzała jednak klasycyzująca, nowa we Francji architektura (il. 1-2). Autorem całej koncepcji wjazdu był po
raz pierwszy humanista, Jean Martin9, znany przede wszystkim ze swej działalności translatorskiej. Przetłu-
maczył on na francuski najbardziej inspirujące renesansowych twórców teksty: Hypnerotomachia Poliphili
{Songe de Poliphile, 1546), dwie księgi o architekturze Serlia {Le premier livre d'Architecture, 1545 i Le
Second livre de perspective, 1547), De architectura Witruwiusza {Architecture, ou Art de bien bastir, 1547)
oraz De re aedificatoria Albertiego {Architecture, ou Art de bien bastir, wydane pośmiertnie w 1553). Pisma
te, przede wszystkim traktat Serlia10, wywarły decydujący wpływ na artystyczny kształt dekoracji. Wymow-
ne są zawarte w dokumentach władz miejskich wzmianki o albertiańskich inspiracjach wzniesionej z okazji
ceremonii architektury11. Zasługą Martina było także wprowadzenie do dekoracji wyrafinowanego programu,
opartego na antycznych tekstach. Zaproponowane przez niego motywy Herkulesa Galijskiego czy Argonau-
tów jako alegorii władców z rodu Walezjuszów staną się stałymi motywami wjazdów królewskich aż do
końca panowania dynastii. Wykonawcami artystycznych koncepcji humanisty zostali artyści nowej genera-
cji: Philibert Delorme, Jean Goujon i Jean Cousin Starszy12. Obiekty wzniesione na potrzeby uroczystości
były nie tylko efemerycznymi, okazjonalnymi dekoracjami, ale niekiedy, tak jak w wypadku Fontanny nie-
winiątek Goujona, miały charakter stałej, monumentalnej architektury, trwale wpisującej się w krajobraz
Paryża13.
Uroczysty wjazd Henryka II, uświetniony wspaniałą i nowatorską oprawą wizualną, stał się rodzajem
deklaracji programowej nowej, rodzącej się formacji intelektualnej, przez François Gébelina określanej jako
„neoklasyczna awangarda"14. Innowacyjność architektonicznej dekoracji ceremonii, poza erudycyjną treścią
oraz nawiązaniami do osiągnięć sztuki antyku i renesansowych Włoch, polegała również na manifestowaniu
wątków narodowych. Po latach dominacji artystów sprowadzanych przez Franciszka I z Włoch, po raz pierw-
szy zorganizowano uroczystość wyłącznie przy udziale Francuzów, którym wyraźnie przyświecał cel mani-
festacji ojczystej, francuskiej sztuki.
française du XVIe siècle, R. Aulotte (éd.), Paris 1991, s. 333-367; F. Les tr ingant, J. Ri eu, A. Tarrête, Littérature
française du XVIe siècle, Paris 2000; R. Crescenzo, Histoire de la littérature française du XVIe siècle, Paris 2001).
6 Najważniejszą pracą na temat współpracy poetów i artystów przy organizacji uroczystości dworu francuskiego jest artykuł
RA. Ya t e s, Poètes et artistes dans les entrées de Charles IXet de sa reine à Paris en 1571, [w:] Fêtes de la Renaissance, J. J a с -
quot (éd.), t. I, Paris 1956, s. 61-84.
7 C'est l'ordre qui a este tenu a la nouvelle et ioyeuse entrée, que ...le roy treschrestien Henry deuxième de ce nom, a faicte
en sa bonne ville [et] cité de Paris, Paris [1549]; I.D. M с F a r 1 a n e, The Entry of Henri II into Paris. 16 June 1549, New York
1982, s. 11-75, L.M. В r y a n t, The King and the City in the Parisian Royal Entry Ceremony: Politics, Ritual, and Art in the Re-
naissance, Genève 1986, s. 51-66.
8 В ry ant, op. cit., s. 62.
9 R. Cooper, Jean Martin et l'entrée de Henri II à Paris, [w:J Jean Martin. Un traducteur au temps de François 1er et de
Henri II, Paris 1999, s. 85-111.
10 Y. Pauwels, Propagande architecturale et rhétorique du Sublime: Serlio et les ,,Joyeuses entrées" de 1549, „Gazette
des Beaux-Arts", 137, 2001, s. 221-236.
11 Architektura ta wzniesiona „selon la reigle qu'en baille messire Leon Baptiste Alberti, qui faict monstrer Fourage de trop
meilleur grace que celle de Vitruve" {Registres des délibérations du Bureau de la ville de Paris, F. Bonnardot (éd.), t. III, Paris
1886, s. 172).
12 M. R о y, Collaboration de Philibert Delorme aux préparatifs de l'entrée de Henri II à Paris, „Revue du seizième siècle",
5, 1917-1918, s. 209-223.
13 N. M i 11 e r, The Form and Meaning of the Fontaine des Innocents, „The Art Bulletin", 3, 1968, s. 270-277.
14 F. G é b e 1 i n, Un manifeste de l'école néo-classique en 1549: l'Entrée de Henri II à Paris, „Bulletin de la Société d'his-
toire de Paris", 51, 1924, s. 36; V.L. S a u 1 n i e r, Sebillet, du Bellay Ronsard. L'entrée de Henri II à Paris et la révolution poétique
de 1550, [w:] Fêtes de la Renaissance, J. Jacquot (éd.), t. I, Paris 1956, s. 32.