DOI Artikel:
Kociszewska, Ewa: Poeci Plejady o sztuce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0072
66
EWA KOCISZEWSKA
Najpierw zrób jej falujące włosy, związane, skręcone, kędzierzawe, zwinięte w pierścienie, w kolorze cedru lub je
rozpuść, aby swodobne pachniały na obrazie, jeśli sztuką możesz oddać zapach jej włosów.
Sformułowaniem tym zdaje się dawać malarzowi możliwość wyboru: namalowanie Kassandry w sta-
rannej eleganckiej fryzurze, typowej dla oficjalnych portretów, albo ukazanie jej w nieformalnej sytuacji,
zastaną w sypialni podczas toalety. O ile malarz musi zdecydować się na jedną z zaproponowanych wersji,
poeta może od razu, jednocześnie pokazać obie. Jak stwierdza Campo, dzięki wprowadzeniu do utworu al-
ternatywy rozłącznej Ronsard pokazuje wyższość słownego portretu, harmonijnie łączącego dwa wyklucza-
jące się przedstawienia178. Sytuacji, w których Clouet, ściśle podporządkowując się wskazówkom tekstu,
musiałby namalować dwie Kassandry, jest więcej. Jak dokładnie wyliczono, spośród dwudziestu pięciu opi-
sywanych części ciała kobiety, w wypadku ośmiu poeta zostawia malarzowi możliwość wyboru179. W dalszej
części tekstu Ronsard wnikliwie przedstawia kształt, wielkość i kolor ucha kochanki (w. 65-70):
Apres fai lui sa rondellette oreille
Petite, unie, entre blanche et vermeille,
Qui sous le voile aparoisse à l'égal
Que fait un lis enclos dans un cristal,
Ou tout ainsi qu'aparoist une rose
Toute fraichement dedans un verre enclose.
Potem zrób jej okrąglutkie ucho, małe, łączące biel i czerwień, które pod welonem podobne jest lilii zamkniętej w krysz-
tale, albo zdające się różą, świeżo zamkniętą w szkle.
Ucho ukryte jest jednak za woalem tkaniny i porównane do ukrytego w kryształowym naczyniu kwiatu.
Noszone wówczas welony, znane chociażby z rysunkowych portretów Cloueta przedstawiających Marię
Stuart, szczelnie zakrywały włosy i uszy. Poezja nie zna jednak ograniczeń dotyczących malarstwa i Ronsard
dzięki mocy słów może nie tylko, niczym malarz, pokazać Kassandrę osłoniętą tkaniną, ale jednocześnie
uczynić materiał przezroczystym i opisać schowane za nim kształtne ucho ukochanej.
Przekonanie o tym, że natchniony poeta vates wie i widzi więcej niż inni, znajduje wyraz we wprowa-
dzanych do utworu nawiązaniach do mitologii. Ronsard nakazuje malarzowi ukształtować brew kochanki na
wzór łuku Kupidyna, jednocześnie powątpiewając, czy Clouet kiedykolwiek mógł go widzieć (w. 43^-6):
Apres fai lui son beau sourci voutis
D'Ebene noir, et que son pli tortis
Semble un croissant qui montre par la nue
Au premier mois sa vouture cornue :
Ou si jamais tu as veu l'arc d'Amour,
Pren le portrait dessus le demi tour
De sa courbure à demi cercle close.
Potem stwórz jej pięknie sklepioną brew o czerni hebanu, której zakrzywione zgięcie zdaje się półksiężycem, jaki po-
jawia się przez chmury pierwszego miesiąca swym rogatym sklepieniem; albo jeśli kiedykolwiek widziałeś łuk Amora,
sportretuj obrócony szczyt jego zagięcia zamkniętego w półkolu.
W opisie goleni Kassandry Ronsard porównuje ją do spartańskich dziewic polujących w lasach Amiklai
(w. 169 174), ponownie wzbogacając literacki portret odniesieniami niedającymi zawrzeć się w dziele ma-
larskim. Podziwianie niezwykłych przedmiotów wywodzących się z idealnego świata mitologii jest bowiem
niedostępne zwykłym śmiertelnikom, a poznawać je mogą jedynie bosko natchnieni poeci. Stąd portret poe-
tycki, odwołujący się do doskonałych wzorów, przewyższa obraz, którego formy wywodzą się jedynie z na-
śladowania widzialnych przedmiotów. Myśl, że prawdziwe piękno dostępne jest tylko „ministrowi bogów",
Ronsard wyraża pisząc: „la reste / De ses beautés, qui ne m'est manifeste" (w. 105-106). W innym miejscu,
powątpiewa w możliwość oddania przez Cloueta czerwieni ust Kassandry (w. 90-94):
Idem, Ronsard's Contentious Sisters...,, s. 177.
Ibidem, s. 178.
EWA KOCISZEWSKA
Najpierw zrób jej falujące włosy, związane, skręcone, kędzierzawe, zwinięte w pierścienie, w kolorze cedru lub je
rozpuść, aby swodobne pachniały na obrazie, jeśli sztuką możesz oddać zapach jej włosów.
Sformułowaniem tym zdaje się dawać malarzowi możliwość wyboru: namalowanie Kassandry w sta-
rannej eleganckiej fryzurze, typowej dla oficjalnych portretów, albo ukazanie jej w nieformalnej sytuacji,
zastaną w sypialni podczas toalety. O ile malarz musi zdecydować się na jedną z zaproponowanych wersji,
poeta może od razu, jednocześnie pokazać obie. Jak stwierdza Campo, dzięki wprowadzeniu do utworu al-
ternatywy rozłącznej Ronsard pokazuje wyższość słownego portretu, harmonijnie łączącego dwa wyklucza-
jące się przedstawienia178. Sytuacji, w których Clouet, ściśle podporządkowując się wskazówkom tekstu,
musiałby namalować dwie Kassandry, jest więcej. Jak dokładnie wyliczono, spośród dwudziestu pięciu opi-
sywanych części ciała kobiety, w wypadku ośmiu poeta zostawia malarzowi możliwość wyboru179. W dalszej
części tekstu Ronsard wnikliwie przedstawia kształt, wielkość i kolor ucha kochanki (w. 65-70):
Apres fai lui sa rondellette oreille
Petite, unie, entre blanche et vermeille,
Qui sous le voile aparoisse à l'égal
Que fait un lis enclos dans un cristal,
Ou tout ainsi qu'aparoist une rose
Toute fraichement dedans un verre enclose.
Potem zrób jej okrąglutkie ucho, małe, łączące biel i czerwień, które pod welonem podobne jest lilii zamkniętej w krysz-
tale, albo zdające się różą, świeżo zamkniętą w szkle.
Ucho ukryte jest jednak za woalem tkaniny i porównane do ukrytego w kryształowym naczyniu kwiatu.
Noszone wówczas welony, znane chociażby z rysunkowych portretów Cloueta przedstawiających Marię
Stuart, szczelnie zakrywały włosy i uszy. Poezja nie zna jednak ograniczeń dotyczących malarstwa i Ronsard
dzięki mocy słów może nie tylko, niczym malarz, pokazać Kassandrę osłoniętą tkaniną, ale jednocześnie
uczynić materiał przezroczystym i opisać schowane za nim kształtne ucho ukochanej.
Przekonanie o tym, że natchniony poeta vates wie i widzi więcej niż inni, znajduje wyraz we wprowa-
dzanych do utworu nawiązaniach do mitologii. Ronsard nakazuje malarzowi ukształtować brew kochanki na
wzór łuku Kupidyna, jednocześnie powątpiewając, czy Clouet kiedykolwiek mógł go widzieć (w. 43^-6):
Apres fai lui son beau sourci voutis
D'Ebene noir, et que son pli tortis
Semble un croissant qui montre par la nue
Au premier mois sa vouture cornue :
Ou si jamais tu as veu l'arc d'Amour,
Pren le portrait dessus le demi tour
De sa courbure à demi cercle close.
Potem stwórz jej pięknie sklepioną brew o czerni hebanu, której zakrzywione zgięcie zdaje się półksiężycem, jaki po-
jawia się przez chmury pierwszego miesiąca swym rogatym sklepieniem; albo jeśli kiedykolwiek widziałeś łuk Amora,
sportretuj obrócony szczyt jego zagięcia zamkniętego w półkolu.
W opisie goleni Kassandry Ronsard porównuje ją do spartańskich dziewic polujących w lasach Amiklai
(w. 169 174), ponownie wzbogacając literacki portret odniesieniami niedającymi zawrzeć się w dziele ma-
larskim. Podziwianie niezwykłych przedmiotów wywodzących się z idealnego świata mitologii jest bowiem
niedostępne zwykłym śmiertelnikom, a poznawać je mogą jedynie bosko natchnieni poeci. Stąd portret poe-
tycki, odwołujący się do doskonałych wzorów, przewyższa obraz, którego formy wywodzą się jedynie z na-
śladowania widzialnych przedmiotów. Myśl, że prawdziwe piękno dostępne jest tylko „ministrowi bogów",
Ronsard wyraża pisząc: „la reste / De ses beautés, qui ne m'est manifeste" (w. 105-106). W innym miejscu,
powątpiewa w możliwość oddania przez Cloueta czerwieni ust Kassandry (w. 90-94):
Idem, Ronsard's Contentious Sisters...,, s. 177.
Ibidem, s. 178.