DOI article:
Olszewski, Andrzej K.: Nowojorskie art déco a europejski ekspresjonizm
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0122
116
ANDRZEJ К. OLSZEWSKI
16. Lębork, szkoła przy ul. Dygasińskiego 14, Mohr & 17. Lębork, szkoła przy ul. Dygasińskiego 14, Mohr &
Weidner, 1926-1929. Fot. I. Grzesiuk-Olszewska Weidncr, 1926-1929. Fot. I. Grzesiuk-Olszewska
pisał: „Ornament budynku nie narzuca się [...]. Sposób ułożenia cegieł oddziela wizualnie partie »słabsze«
od »mocniejszych«. [....] okna wydają się głęboko cienistymi wnękami [...]. ściana jak tkanina, okna jak oczy
i wertykalne filary jak ukryte kości są częściami jednego programu estetycznego nadania budynkowi monu-
mentalności. Ukształtowanie rzeźbiarskie elewacji [...] wraz z subtelnym odcieniem poszczególnych cegieł
oraz z cienistymi występami ponad oknami jest rezultatem pragnienia architekta efektywnego wyważenia
mas, pięknej kompozycji. Czyniąc to nie zwrócił się do przeszłości, lecz wykazał tendencję do tego, co on
i inni architekci art déco nazywali »nowym duchem«. Istotą jest powrót do trzeciego wymiaru w architek-
turze, jak chciał Ferris, i to głównie przez fakturę. Pozwala to na porównanie do prac Wrighta, który cenił
Walkera bardzo wysoko, nazywając go »jedynym architektem w Ameryce«"48.
Kolejny Téléphone Building znajduje się między 50 a 51 West Street i 9 a 10 Avenue. I tu, jak i w po-
przednich, podkreślona pasami bryła pnie się uskokami. W dolnych partiach ściśle podporządkowana struk-
turze podziałów dekoracja składa się z pięknie profilowanych obramowań wnęk okiennych z piaskowca,
zwieńczonych ornamentem ze stylizowanych gałęzi wierzby (il. 21, 22). Portyki wejściowe zdobi dekoracja
geometryczna, tworząca różnorodne układy z trójkątów i pryzmatów. W górnych partiach wydatne pryzma-
toidalne quasi-filary przyścienne akcentują główną oś fasady, a na najwyższej kondygnacji stanowią obra-
mienie okna (il. 23). Kontrasty podkreśla, podobnie jak i w poprzednich budynkach, przeciwstawienie cegły
w różnych odcieniach i ciepło żółtawej kamiennej wykładziny.
W 193 1 r. zbudowano Téléphone Building w dzielnicy Brooklyn przy Willoughby Street. Przy tej ulicy
pierwszy budynek na potrzeby telefonii powstał już w 1898 r. Ma on charakter „neoromański". Biurowiec
Walkera jest, tak jak i poprzednie, zwężającym się uskokowo wieżowcem o elewacji rozczłonkowanej pasami
i skromniejszym ornamentem geometrycznym w górnych partiach. Od poprzednich zdecydowanie odbiega
M с s s 1 e r, op. cit., s. 103, 105.
ANDRZEJ К. OLSZEWSKI
16. Lębork, szkoła przy ul. Dygasińskiego 14, Mohr & 17. Lębork, szkoła przy ul. Dygasińskiego 14, Mohr &
Weidner, 1926-1929. Fot. I. Grzesiuk-Olszewska Weidncr, 1926-1929. Fot. I. Grzesiuk-Olszewska
pisał: „Ornament budynku nie narzuca się [...]. Sposób ułożenia cegieł oddziela wizualnie partie »słabsze«
od »mocniejszych«. [....] okna wydają się głęboko cienistymi wnękami [...]. ściana jak tkanina, okna jak oczy
i wertykalne filary jak ukryte kości są częściami jednego programu estetycznego nadania budynkowi monu-
mentalności. Ukształtowanie rzeźbiarskie elewacji [...] wraz z subtelnym odcieniem poszczególnych cegieł
oraz z cienistymi występami ponad oknami jest rezultatem pragnienia architekta efektywnego wyważenia
mas, pięknej kompozycji. Czyniąc to nie zwrócił się do przeszłości, lecz wykazał tendencję do tego, co on
i inni architekci art déco nazywali »nowym duchem«. Istotą jest powrót do trzeciego wymiaru w architek-
turze, jak chciał Ferris, i to głównie przez fakturę. Pozwala to na porównanie do prac Wrighta, który cenił
Walkera bardzo wysoko, nazywając go »jedynym architektem w Ameryce«"48.
Kolejny Téléphone Building znajduje się między 50 a 51 West Street i 9 a 10 Avenue. I tu, jak i w po-
przednich, podkreślona pasami bryła pnie się uskokami. W dolnych partiach ściśle podporządkowana struk-
turze podziałów dekoracja składa się z pięknie profilowanych obramowań wnęk okiennych z piaskowca,
zwieńczonych ornamentem ze stylizowanych gałęzi wierzby (il. 21, 22). Portyki wejściowe zdobi dekoracja
geometryczna, tworząca różnorodne układy z trójkątów i pryzmatów. W górnych partiach wydatne pryzma-
toidalne quasi-filary przyścienne akcentują główną oś fasady, a na najwyższej kondygnacji stanowią obra-
mienie okna (il. 23). Kontrasty podkreśla, podobnie jak i w poprzednich budynkach, przeciwstawienie cegły
w różnych odcieniach i ciepło żółtawej kamiennej wykładziny.
W 193 1 r. zbudowano Téléphone Building w dzielnicy Brooklyn przy Willoughby Street. Przy tej ulicy
pierwszy budynek na potrzeby telefonii powstał już w 1898 r. Ma on charakter „neoromański". Biurowiec
Walkera jest, tak jak i poprzednie, zwężającym się uskokowo wieżowcem o elewacji rozczłonkowanej pasami
i skromniejszym ornamentem geometrycznym w górnych partiach. Od poprzednich zdecydowanie odbiega
M с s s 1 e r, op. cit., s. 103, 105.