DOI Artikel:
Grąbczewska, Małgorzata Maria: Zbiór dagerotypów Biblioteki Polskiej w Paryżu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0135
ZBIÓR DAGEROTYPÓW BIBLIOTEKI POLSKIEJ W PARYŻU
129
w Musée d'Orsay21. Ostatnio w zbiorach archiwum odnaleziono też trzy negatywy szklane wykonane w tej
technice22. W BPP znajduje się także duża grapa fotografii na papierze albuminowym, w tym odbitki wiel-
koformatowe. Wydzielony został pokaźny zbiór fotografii studyjnych w formatach carte de visite oraz carte
de cabinet, prezentujących w większości wypadków przedstawicieli emigracji polskiej i ich rodzin, ale za-
wierających też takie rarytasy, jak autoportret z aparatem fotograficznym jednego z najbardziej znanych fo-
tografów warszawskich 3. ćwierci XIX w., Jana Mieczkowskiego23. W kolekcji znajduje się także znaczący
zbiór fotografii wojennych z okresu I i II wojny światowej oraz duży zespół ilustrujący życie Polonii, w tym
fotografie przedstawiające rząd polski za granicą.
Zbiór dagerotypów z oczywistych powodów został wyodrębniony w pierwszym rzędzie i jest najstarszą
oraz z pewnością jedną z najważniejszych i najcenniejszych partii zasobów fotograficznych. Opisana w sposób
dosyć szczegółowy w książce Wandy Mossakowskiej technika dagerotypii24, przez dziesięciolecia zapomnia-
na, od jakiegoś czasu zwraca coraz większą uwagę w badaniach historyków sztuki, o czym świadczy liczeb-
ność najnowszej bibliografii25.
ZBIÓR DAGEROTYPÓW
Wszystkie przechowywane w Bibliotece Polskiej w Paryżu dagerotypy pochodzą z darów emigracji
polskiej. W większości wypadków nie pozostał żaden ślad pochodzenia ani fotografii, ani dagerotypów26.
Niektóre z nich znalazły się w kolekcji jeszcze w wieku XIX. Powstanie Towarzystwa Historyczno-Literac-
kiego, związane z wielką emigracją porozbiorową i popowstaniową wiąże się chronologicznie z datą ogłosze-
nia wynalazku dagerotypii27. Zbieżność ta, jak również charakter Towarzystwa i klasa społeczna jego założy-
cieli i członków nie jest bez znaczenia dla historii zbiorów i dagerotypów. Jedynie do części obiektów
zachowały się dokumenty identyfikujące donatora i datę włączenia ich do kolekcji. Dla przykładu, portret
Aleksandra Grabowskiego pochodzi z daru Rosy Bailly z 1950 г., a dagerotypy związane z rodziną Mickiewi-
czów zostały ofiarowane przez Władysława Mickiewicza i włączone do zbioru najprawdopodobniej wraz z utwo-
rzeniem w 1903 r. Muzeum Adama Mickiewicza. Natomiast dagerotypy związane z rodziną Gałęzowskich
zostały przekazane Bibliotece w 1956 г., wraz z archiwum rodzinnym, przez Marię Izabelę Gałęzowską.
Kolekcja fotograficzna Biblioteki Polskiej w Paryżu wydzielona została po długotrwałym remoncie
budynku (2001 2004) z całości zasobów Biblioteki i Muzeum Adama Mickiewicza. Podczas porządkowania
zbioru od lutego do lipca 2005 r. odnaleziono 19 dagerotypów, przy czym nie jest pewne, czy w trakcie dal-
szych prac porządkowych nie wypłyną następne. Część z nich, w tym dagerotypy opisane przez Mossakow-
ską była znana, skatalogowana i zabezpieczona. Fakt, że Mossakowska mogła do nich dotrzeć, i że były to
jedyne rozpoznane i zabezpieczone dagerotypy, związany jest oczywiście z osobami na nich sportretowany-
mi: m.in. Mickiewiczem i Micheletem. Pozostałe obiekty pozostawały do tej pory nierozpoznane.
Odnalezione dagerotypy były w dużej części w bardzo złym stanie zachowania. Pozbawione opraw,
gołe płyty uległy niemal całkowitej oksydacji, co uniemożliwiało pełne lub częściowe odczytanie obrazu.
Inne, które zachowały swoje pierwotne lub wtórne oprawy, nosiły znaki wcześniejszych interwencji lub
zniszczeń spowodowanych niewłaściwym przechowywaniem czy nieumiejętnym obchodzeniem. Zaledwie
pięć z nich zachowało się w stanie zadowalającym i wymagało jedynie niewielkich zabiegów konserwa-
torskich. Podobna sytuacja panuje lub panowała w większości zbiorów tego typu, a historia procesu pełnego
rozpoznawania i konserwowania dagerotypów sięga zaledwie kilkudziesięciu lat. Z punktu widzenia ikono-
grafii, sytuacja zbioru Biblioteki Polskiej przedstawiała się szczęśliwiej niż w wypadku innych kolekcji. Przy
Nr inw. Phot. 58. В aj ac, op. cit., s. 4. Inna odbitka z tego samego negatywu znajduje się też w zbiorach Bibliothèque
nationale de France (BNF).
22 BPP 959.
23 Nr inw. Phot. 180.
24 Mossakowska, Dagerotypy w zbiorach..., s. 7-15.
9 S
Najliczniejsza i aktualna bibliografia towarzyszy katalogowi wspomnianej wcześniej wielkiej wystawy francuskich dage-
rotypów, pokazywanej w Paryżu i w Nowym Jorku w roku 2003: Q. Bajać, D. Planchon de Font-Réaulx, Le daguer-
réotype français. Un objet photographique. Katalog wystawy, Musée d'Orsay, 13 mai 2003-14 janvier 2004, Paris, Musée d'Orsay
2003.
26 Wyjątek stanowi kilka fotografii wpisanych do księgi darów.
97
Wynalazek ogłoszony został przez François Argo na posiedzeniu Francuskiej Akademii Nauk 7 stycznia 1839 r.
129
w Musée d'Orsay21. Ostatnio w zbiorach archiwum odnaleziono też trzy negatywy szklane wykonane w tej
technice22. W BPP znajduje się także duża grapa fotografii na papierze albuminowym, w tym odbitki wiel-
koformatowe. Wydzielony został pokaźny zbiór fotografii studyjnych w formatach carte de visite oraz carte
de cabinet, prezentujących w większości wypadków przedstawicieli emigracji polskiej i ich rodzin, ale za-
wierających też takie rarytasy, jak autoportret z aparatem fotograficznym jednego z najbardziej znanych fo-
tografów warszawskich 3. ćwierci XIX w., Jana Mieczkowskiego23. W kolekcji znajduje się także znaczący
zbiór fotografii wojennych z okresu I i II wojny światowej oraz duży zespół ilustrujący życie Polonii, w tym
fotografie przedstawiające rząd polski za granicą.
Zbiór dagerotypów z oczywistych powodów został wyodrębniony w pierwszym rzędzie i jest najstarszą
oraz z pewnością jedną z najważniejszych i najcenniejszych partii zasobów fotograficznych. Opisana w sposób
dosyć szczegółowy w książce Wandy Mossakowskiej technika dagerotypii24, przez dziesięciolecia zapomnia-
na, od jakiegoś czasu zwraca coraz większą uwagę w badaniach historyków sztuki, o czym świadczy liczeb-
ność najnowszej bibliografii25.
ZBIÓR DAGEROTYPÓW
Wszystkie przechowywane w Bibliotece Polskiej w Paryżu dagerotypy pochodzą z darów emigracji
polskiej. W większości wypadków nie pozostał żaden ślad pochodzenia ani fotografii, ani dagerotypów26.
Niektóre z nich znalazły się w kolekcji jeszcze w wieku XIX. Powstanie Towarzystwa Historyczno-Literac-
kiego, związane z wielką emigracją porozbiorową i popowstaniową wiąże się chronologicznie z datą ogłosze-
nia wynalazku dagerotypii27. Zbieżność ta, jak również charakter Towarzystwa i klasa społeczna jego założy-
cieli i członków nie jest bez znaczenia dla historii zbiorów i dagerotypów. Jedynie do części obiektów
zachowały się dokumenty identyfikujące donatora i datę włączenia ich do kolekcji. Dla przykładu, portret
Aleksandra Grabowskiego pochodzi z daru Rosy Bailly z 1950 г., a dagerotypy związane z rodziną Mickiewi-
czów zostały ofiarowane przez Władysława Mickiewicza i włączone do zbioru najprawdopodobniej wraz z utwo-
rzeniem w 1903 r. Muzeum Adama Mickiewicza. Natomiast dagerotypy związane z rodziną Gałęzowskich
zostały przekazane Bibliotece w 1956 г., wraz z archiwum rodzinnym, przez Marię Izabelę Gałęzowską.
Kolekcja fotograficzna Biblioteki Polskiej w Paryżu wydzielona została po długotrwałym remoncie
budynku (2001 2004) z całości zasobów Biblioteki i Muzeum Adama Mickiewicza. Podczas porządkowania
zbioru od lutego do lipca 2005 r. odnaleziono 19 dagerotypów, przy czym nie jest pewne, czy w trakcie dal-
szych prac porządkowych nie wypłyną następne. Część z nich, w tym dagerotypy opisane przez Mossakow-
ską była znana, skatalogowana i zabezpieczona. Fakt, że Mossakowska mogła do nich dotrzeć, i że były to
jedyne rozpoznane i zabezpieczone dagerotypy, związany jest oczywiście z osobami na nich sportretowany-
mi: m.in. Mickiewiczem i Micheletem. Pozostałe obiekty pozostawały do tej pory nierozpoznane.
Odnalezione dagerotypy były w dużej części w bardzo złym stanie zachowania. Pozbawione opraw,
gołe płyty uległy niemal całkowitej oksydacji, co uniemożliwiało pełne lub częściowe odczytanie obrazu.
Inne, które zachowały swoje pierwotne lub wtórne oprawy, nosiły znaki wcześniejszych interwencji lub
zniszczeń spowodowanych niewłaściwym przechowywaniem czy nieumiejętnym obchodzeniem. Zaledwie
pięć z nich zachowało się w stanie zadowalającym i wymagało jedynie niewielkich zabiegów konserwa-
torskich. Podobna sytuacja panuje lub panowała w większości zbiorów tego typu, a historia procesu pełnego
rozpoznawania i konserwowania dagerotypów sięga zaledwie kilkudziesięciu lat. Z punktu widzenia ikono-
grafii, sytuacja zbioru Biblioteki Polskiej przedstawiała się szczęśliwiej niż w wypadku innych kolekcji. Przy
Nr inw. Phot. 58. В aj ac, op. cit., s. 4. Inna odbitka z tego samego negatywu znajduje się też w zbiorach Bibliothèque
nationale de France (BNF).
22 BPP 959.
23 Nr inw. Phot. 180.
24 Mossakowska, Dagerotypy w zbiorach..., s. 7-15.
9 S
Najliczniejsza i aktualna bibliografia towarzyszy katalogowi wspomnianej wcześniej wielkiej wystawy francuskich dage-
rotypów, pokazywanej w Paryżu i w Nowym Jorku w roku 2003: Q. Bajać, D. Planchon de Font-Réaulx, Le daguer-
réotype français. Un objet photographique. Katalog wystawy, Musée d'Orsay, 13 mai 2003-14 janvier 2004, Paris, Musée d'Orsay
2003.
26 Wyjątek stanowi kilka fotografii wpisanych do księgi darów.
97
Wynalazek ogłoszony został przez François Argo na posiedzeniu Francuskiej Akademii Nauk 7 stycznia 1839 r.