DOI Artikel:
Eysymontt, Rafał: Rezydencja i ogrody Herbersteina w Gorzanowie (Grafenort)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14576#0070
54 KRZYSZTOF EYSYMONTT
Uabelseliwerdtcr District Liefer< V.
S CO LOS S GttAFBKOBT
,,>,., к ..,/ %ft,i fot la/'гч
1. Założenie dworsko-ogrodowe w Gorzanowie. Litografia w: F.A. Pompejus, Album der Graffschaft
Glatz, Glatz 1836
OPIS ZAŁOŻENIA JOHANNA FRIEDRICHA VON HERBERSTEINA
Wspomniana wyżej mowa żałobna wygłoszona na pogrzebie Herbersteina daje wiarygodne, acz bardzo
niepełne świadectwo jego dokonań w nowej rezydencji. Wspomina się w niej o tym, że był doświadczonym
budowniczym (bo czyż nie wspaniale odbudował swą hrabiowską rezydencję i dom mieszkalny, podobnie
jak Lustgarten?), o tym, jak pięknie usytuował i założył zwierzyniec oraz wzniósł pożyteczne budynki gospo-
darcze i „Meyerhoff'. Mamy więc tu dowód kompleksowej fundacji dworskiej. Nowo założony zespół dwor-
ski powstał na miejscu dawno istniejącego folwarku i dworu, po przyłączeniu od strony południowej terenu
należącego do zlikwidowanego majątku Moschenów. Cały nowy, niemały obszar dworski ogrodzono wyso-
kim kamiennym murem (do dziś zachowanym we fragmentach). Rysunek w albumie Pompejusa daje obraz
całego założenia (bez zwierzyńca oddalonego o ok. pół kilometra) w roku 1738, a więc w czasie, gdy pier-
wotny ogród uległ być może już pewnym, acz nieznacznym zmianom. Niezachowany rysunek Wernera
przedstawia cały różnorodny program życia dworskiego, do którego przystosowano rozległy teren zamknięty
między murami. Program ten odczytujemy w legendzie, w jaką Werner, a za nim Pompejus zaopatrzył to
przedstawienie. I tak, obok ogrodu ozdobnego (na legendzie nr 26) - Grosser Lustgarten, znalazł się staw
Meluzyny (Meluzinen Teich, nr 28), dalej strzelnica (nr 23), mały boskiet obok ogrodu kwiatowego i wielki
boskiet, w którym znalazła się grota (nr 19). Nie zabrakło również wielkiego sadu w zachodniej części zało-
żenia (Grosser Baumgarten, nr 36), a w nim bażantarni (Fasanenhaus, nr 14), oraz ptaszarni (Vogelhaus,
nr 20). Celom samego ogrodu ozdobnego służyła oranżeria (Orangerienhaus, nr 29), obok której urządzono
„ogród letni", gdzie wystawiano w donicach uprawiane zimą w oranżerii rośliny południowe. Już poza
murami ogrodu dworskiego natomiast znalazł się mały osobny ogródek ozdobny (Kleine Lustgarten, nr 21),
a obok bielarnia (Bleichgarten, nr 24), ta należała jednak do gospodarczych urządzeń folwarku, które wydzie-
lono poza obręb ogrodu. Do tych urządzeń należał też wielki ogród gospodarczy położony po drugiej stronie
Uabelseliwerdtcr District Liefer< V.
S CO LOS S GttAFBKOBT
,,>,., к ..,/ %ft,i fot la/'гч
1. Założenie dworsko-ogrodowe w Gorzanowie. Litografia w: F.A. Pompejus, Album der Graffschaft
Glatz, Glatz 1836
OPIS ZAŁOŻENIA JOHANNA FRIEDRICHA VON HERBERSTEINA
Wspomniana wyżej mowa żałobna wygłoszona na pogrzebie Herbersteina daje wiarygodne, acz bardzo
niepełne świadectwo jego dokonań w nowej rezydencji. Wspomina się w niej o tym, że był doświadczonym
budowniczym (bo czyż nie wspaniale odbudował swą hrabiowską rezydencję i dom mieszkalny, podobnie
jak Lustgarten?), o tym, jak pięknie usytuował i założył zwierzyniec oraz wzniósł pożyteczne budynki gospo-
darcze i „Meyerhoff'. Mamy więc tu dowód kompleksowej fundacji dworskiej. Nowo założony zespół dwor-
ski powstał na miejscu dawno istniejącego folwarku i dworu, po przyłączeniu od strony południowej terenu
należącego do zlikwidowanego majątku Moschenów. Cały nowy, niemały obszar dworski ogrodzono wyso-
kim kamiennym murem (do dziś zachowanym we fragmentach). Rysunek w albumie Pompejusa daje obraz
całego założenia (bez zwierzyńca oddalonego o ok. pół kilometra) w roku 1738, a więc w czasie, gdy pier-
wotny ogród uległ być może już pewnym, acz nieznacznym zmianom. Niezachowany rysunek Wernera
przedstawia cały różnorodny program życia dworskiego, do którego przystosowano rozległy teren zamknięty
między murami. Program ten odczytujemy w legendzie, w jaką Werner, a za nim Pompejus zaopatrzył to
przedstawienie. I tak, obok ogrodu ozdobnego (na legendzie nr 26) - Grosser Lustgarten, znalazł się staw
Meluzyny (Meluzinen Teich, nr 28), dalej strzelnica (nr 23), mały boskiet obok ogrodu kwiatowego i wielki
boskiet, w którym znalazła się grota (nr 19). Nie zabrakło również wielkiego sadu w zachodniej części zało-
żenia (Grosser Baumgarten, nr 36), a w nim bażantarni (Fasanenhaus, nr 14), oraz ptaszarni (Vogelhaus,
nr 20). Celom samego ogrodu ozdobnego służyła oranżeria (Orangerienhaus, nr 29), obok której urządzono
„ogród letni", gdzie wystawiano w donicach uprawiane zimą w oranżerii rośliny południowe. Już poza
murami ogrodu dworskiego natomiast znalazł się mały osobny ogródek ozdobny (Kleine Lustgarten, nr 21),
a obok bielarnia (Bleichgarten, nr 24), ta należała jednak do gospodarczych urządzeń folwarku, które wydzie-
lono poza obręb ogrodu. Do tych urządzeń należał też wielki ogród gospodarczy położony po drugiej stronie