DOI article:
Lichański, Jakub Zdzisław: Arkadia koło Nieborowa: homagium dla romantyzmu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14576#0095
ARKADIA КОШ NIKBOROWA: I К )M AOIUM DI.A ROM AN I Y/MU
89
Dalsza droga prowadziła poprzez m.in. grotę Sybilli, Dom Gotycki, arkady43, skąd pod Łukiem Grec-
kim - dochodziliśmy do Świątyni Diany44. Tu pozostawaliśmy na noc, aby rano spojrzeć na ogród, sad,
kamienny mur z kariatydami (raczej cyklopami, bowiem nie są to kobiety, lecz mężczyźni; nazywa się go
też Murkiem z Hermami) oraz na Dom Arcykapłana45. W oddali widać było akwedukt i kaskadę; przed nami
- zgodnie z intencją księżnej Heleny - jeszcze: zwiedzanie świątyni i zgromadzonych tam pamiątek (wśród
nich na szczególną uwagę zasługuje głowa Niobe - tu pierwotnie przeznaczona46), oraz spojrzenie z głębi
świątyni ku wodom stawu, a dalej ku budowli na drugim jego brzegu47. Widzę tu dwie różne „drogi" zwie-
dzania: pierwsza, to właśnie spojrzenie przez okno i delektowanie się widokiem, druga - to obejrzenie pamią-
tek przeszłości. Nie jest bez znaczenia fakt, iż z głębi dość ciemnego wnętrza świątyni spoglądamy na staw
i dalej, na wyspę. W oryginalnym przewodniku księżnej niezwykle ważnym celem było zwiedzanie miejsc
wokół Świątyni Diany, mające uświadomić przemiany nie tylko kultury na tle natury (bądź dzikiej, bądź
ujarzmionej - budowle i ruiny, a obok nich sady, dalej dziki las, w oddali Pola Elizejskie), ale i zachęcić do
namysłu nad tymi przemianami (widok na Wyspę Uczuć).
Jeśli jednak przeszliśmy akweduktem na wyspę, powstałą pomiędzy rzeczką Łupią (dziś nazywa się
Skierniewka) a stawem48, to mogliśmy - idąc wzdłuż rzeki, która symbolizowała jedną z rzek Hadesu, Letę
- dojrzeć w tym krajobrazie Pola Elizejskie (zwracam uwagę na znaczenie widoku poza rzeką - pola i linia
43 [Radziwiłłów a], op. cit., s. 146.
44 Ibidem, s. 146-150. Idąc w ten sposób nie mogliśmy nie minąć tzw. Domu Murgrabiego, który leży właśnie na przedłuże-
niu arkad.
45 Znajdował się tam jeszcze tzw. Namiot Rycerza (po stronie przeciwnej niż Dom Arcykapłana; zastąpił go następnie Amfi-
teatr), oraz, przy świątyni Diany, przybytek Pana, [R a d z i w i 11 o w aj, op. cit., s. 150-153. Z wieży Domu Arcykapłana w idać było
wieże pałacu w Nieborowie, ibidem, s. 153.
46 Romantyczny program części wystroju Świątyni Diany związany jest z poezją Edwarda Younga, a także z tradycją opo-
wieści mitycznej na temat Diany, С u r 1, op. cit., s. 103-104. Zob. też Et in Arcadia ego..., s. 81-185 (artykuły T. M i к о с к i e g o.
Kolekcja antyków Heleny Radziwillowej; Katalog zbiorów Heleny Radziwiłłowej w Arkadii).
47 [Radziwiłłowa], op. cit., s. 150-153; także cytowane wcześniej opisy, por. przyp. 22-33. Jednak istotne są rowme/.
szczególnie w tej części świątyni Diany, elementy egipskie. С u r 1, op. cit., s. 103, 105, il. 12.
48 Mamy tu problem z nazewnictwem, bowiem w latach 1780-2008 teren ten uległ pewnym zmianom: w idać to wyraźnie,
gdy porównamy dawniejsze plany Arkadii ze współczesnymi, por. Et in Arcadia ego..., s. 27, ii. 34. 35, gdzie widać i/ kanał (dziś
główne koryto rzeczki Łupi, a raczej - Skierniewki) byt właśnie sztucznie utworzony, P i w к o w s к i. Nieborów. Arkadia..., s. 59.
Sama rzeka nazywa się Skierniewka (tylko w górnym biegu ma nazwę Łupią) i tworzy w parku staw / dw iema wyspami (tak w idać
na fotografiach satelitarnych, por. http://wikimapia.Org/#lat-52.081389&lon=20.007778&z= 15&l=28&m=h, dostęp 11 IX 2008).
89
Dalsza droga prowadziła poprzez m.in. grotę Sybilli, Dom Gotycki, arkady43, skąd pod Łukiem Grec-
kim - dochodziliśmy do Świątyni Diany44. Tu pozostawaliśmy na noc, aby rano spojrzeć na ogród, sad,
kamienny mur z kariatydami (raczej cyklopami, bowiem nie są to kobiety, lecz mężczyźni; nazywa się go
też Murkiem z Hermami) oraz na Dom Arcykapłana45. W oddali widać było akwedukt i kaskadę; przed nami
- zgodnie z intencją księżnej Heleny - jeszcze: zwiedzanie świątyni i zgromadzonych tam pamiątek (wśród
nich na szczególną uwagę zasługuje głowa Niobe - tu pierwotnie przeznaczona46), oraz spojrzenie z głębi
świątyni ku wodom stawu, a dalej ku budowli na drugim jego brzegu47. Widzę tu dwie różne „drogi" zwie-
dzania: pierwsza, to właśnie spojrzenie przez okno i delektowanie się widokiem, druga - to obejrzenie pamią-
tek przeszłości. Nie jest bez znaczenia fakt, iż z głębi dość ciemnego wnętrza świątyni spoglądamy na staw
i dalej, na wyspę. W oryginalnym przewodniku księżnej niezwykle ważnym celem było zwiedzanie miejsc
wokół Świątyni Diany, mające uświadomić przemiany nie tylko kultury na tle natury (bądź dzikiej, bądź
ujarzmionej - budowle i ruiny, a obok nich sady, dalej dziki las, w oddali Pola Elizejskie), ale i zachęcić do
namysłu nad tymi przemianami (widok na Wyspę Uczuć).
Jeśli jednak przeszliśmy akweduktem na wyspę, powstałą pomiędzy rzeczką Łupią (dziś nazywa się
Skierniewka) a stawem48, to mogliśmy - idąc wzdłuż rzeki, która symbolizowała jedną z rzek Hadesu, Letę
- dojrzeć w tym krajobrazie Pola Elizejskie (zwracam uwagę na znaczenie widoku poza rzeką - pola i linia
43 [Radziwiłłów a], op. cit., s. 146.
44 Ibidem, s. 146-150. Idąc w ten sposób nie mogliśmy nie minąć tzw. Domu Murgrabiego, który leży właśnie na przedłuże-
niu arkad.
45 Znajdował się tam jeszcze tzw. Namiot Rycerza (po stronie przeciwnej niż Dom Arcykapłana; zastąpił go następnie Amfi-
teatr), oraz, przy świątyni Diany, przybytek Pana, [R a d z i w i 11 o w aj, op. cit., s. 150-153. Z wieży Domu Arcykapłana w idać było
wieże pałacu w Nieborowie, ibidem, s. 153.
46 Romantyczny program części wystroju Świątyni Diany związany jest z poezją Edwarda Younga, a także z tradycją opo-
wieści mitycznej na temat Diany, С u r 1, op. cit., s. 103-104. Zob. też Et in Arcadia ego..., s. 81-185 (artykuły T. M i к о с к i e g o.
Kolekcja antyków Heleny Radziwillowej; Katalog zbiorów Heleny Radziwiłłowej w Arkadii).
47 [Radziwiłłowa], op. cit., s. 150-153; także cytowane wcześniej opisy, por. przyp. 22-33. Jednak istotne są rowme/.
szczególnie w tej części świątyni Diany, elementy egipskie. С u r 1, op. cit., s. 103, 105, il. 12.
48 Mamy tu problem z nazewnictwem, bowiem w latach 1780-2008 teren ten uległ pewnym zmianom: w idać to wyraźnie,
gdy porównamy dawniejsze plany Arkadii ze współczesnymi, por. Et in Arcadia ego..., s. 27, ii. 34. 35, gdzie widać i/ kanał (dziś
główne koryto rzeczki Łupi, a raczej - Skierniewki) byt właśnie sztucznie utworzony, P i w к o w s к i. Nieborów. Arkadia..., s. 59.
Sama rzeka nazywa się Skierniewka (tylko w górnym biegu ma nazwę Łupią) i tworzy w parku staw / dw iema wyspami (tak w idać
na fotografiach satelitarnych, por. http://wikimapia.Org/#lat-52.081389&lon=20.007778&z= 15&l=28&m=h, dostęp 11 IX 2008).