DOI Artikel:
Zieliński, Dominik: Założenie ogrodowe pałacu Herrenchiemsee: motyw ogrodów wersalskich w mecenacie artystycznym Ludwika II Bawarskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14576#0126
120
DOMINIK ZIELIŃSKI
15. Ferdinand Knab (?), tapis vert, ок. 1880, Herrenchiemsee,
Kônig Ludwig II.-Muséum, Wasserspiele Herrenchiemsee. Bandokumentation der Wiedererrichtung,
Rosenheim 1994, s. 81
utworzoną za pomocą alei biegnących równolegle i prostopadle do tapis vert. W miejscach przecięcia umiesz-
czono symetrycznie, na wzór ogrodów wersalskich, sześć basenów. Pierwsze cztery od strony pałacu to fon-
tanny Czterech Pór Roku: Flory, Ceres, Bachusa i Saturna. Z dwóch dodatkowych basenów, będących
odstępstwem od pierwowzoru, wytyczono ukośne aleje prowadzące do kanału.
Tereny po wschodniej stronie pałacu, choć po śmierci króla właściwie niezagospodarowane, miały czę-
ściowo wzorować się na założeniu wersalskim. Oprócz poszczególnych dziedzińców i placu, otaczających
je podłużnych budynków wzorowanych na skrzydłach ministerialnych oraz podkowiastych w formie stajni,
przewidywano stworzenie trzech zbiegających się alei (w Wersalu prowadziły one do Saint Cloud, Paryża
i Sceaux). Tam gdzie w Wersalu znajdowały się zabudowania miejskie, w Herrenchiemsee planowano umie-
ścić boskiety i partery ogrodowe, zrywając tym samym z podstawową zasadą barokowych założeń pałaco-
wo-ogrodowych w typie entre cour et jardin. Na końcu alei głównej przewidywano skwer z obeliskiem
wyznaczającym przystań dla statków.
Uzupełnieniem projektu ogrodów jest akwarela z 1880 r. autorstwa prawdopodobnie Ferdinanda Knaba
(il. 15) przedstawiająca przyszły widok tapis vert, w obrębie którego pod szpalerami usytuowano rzeźby
i dekoracyjne wazy. Projektując ogrody Herrenchiemsee dostrzegano w Wersalu nie tylko perfekcyjnie
ukształtowaną naturę, ale również towarzyszące jej dzieła rzeźbiarskie, składające się wspólnie na wspania-
łość tamtejszych ogrodów. W kosztorysie z 1876 r. sporządzonym przez Effnera i opiewającym na kwotę
1 522 573 guldenów, w dziale „IV. Plastyczne wykończenie" ujęto47 : 24 grupy dla basenów, fontannę Pira-
midy, 14 dziecięcych grup dla Alei Fontann, fontannę Smoka, basen Neptuna, grupy dla sześciu basenów
przy bocznych alejach, rzeźby dla Kolumnady, 50 rzeźb dla tapis vert, 100 herm, 14 kamiennych waz dla
schodów oranżerii, dwie duże grupy w porcie, a ponadto rzeźby, które wykonano.
W założeniu wersalskim z symboliką ogrodów ściśle łączyła się tematyka dekoracji fasad. Zespalały
one założenie ogrodowe z wnętrzem rezydencji. Architektoniczne ukształtowanie fasad trójkondygnacyjnego
pałacu Herrenchiemsee od strony ogrodu ściśle wzoruje się na budowli podparyskiej48, w przeciwieństwie
47 Kônig Ludwig IL-Muséums. 334.
48 Niemal całkowieie odmiennie niż w Wersalu opracowano fasady od strony dziedzińca. Analogicznie do pozostałych utrzy-
mano je w monumentalnych formach neobaroku klasycyzującego, rezygnując tym samym ze stylu Ludwika XIII i ikonografii tam
zawartej (jedynie ryzalit fasady głównej i część jego zwieńczenia w postaci zegara z alegoriami Wojny i Pokoju odwołuje się do
pierwowzoru). Tym samym (paradoksalnie) zrezygnowano z eklektyzmu charakteryzującego tę część pałacu Ludwika XIV. Za
czasów Ludwika XV planowano przebudowę wersalskiego pałacu w celu ujednolicenia fasad. Plan królewskiego architekta Ange-
-Jacques'a Gabriela został zrealizowany tylko w nieznacznym stopniu, gdyż prace przerwała śmierć króla. Kolejne projekty, towa-
rzyszące panowaniu Ludwika XVI, w całości pozostały na papierze. Plany przebudowy prezentują m.in.: Ch. В a u 1 e z, Ange-
-Jacques Gabriel. Les résidences royales. Le Grand Projet, [w:] Versailles, deux siècles d'histoire de l'art. Études et chroniques,
Versailles 2007, s. 33-42; X. S a 1 о m o n, Pomp andpower. French drawingsfrom Versailles. Katalog wystawy, Wallace Collection,
5 October 2006 7 January 2007, London 2006, s. 70 73.
DOMINIK ZIELIŃSKI
15. Ferdinand Knab (?), tapis vert, ок. 1880, Herrenchiemsee,
Kônig Ludwig II.-Muséum, Wasserspiele Herrenchiemsee. Bandokumentation der Wiedererrichtung,
Rosenheim 1994, s. 81
utworzoną za pomocą alei biegnących równolegle i prostopadle do tapis vert. W miejscach przecięcia umiesz-
czono symetrycznie, na wzór ogrodów wersalskich, sześć basenów. Pierwsze cztery od strony pałacu to fon-
tanny Czterech Pór Roku: Flory, Ceres, Bachusa i Saturna. Z dwóch dodatkowych basenów, będących
odstępstwem od pierwowzoru, wytyczono ukośne aleje prowadzące do kanału.
Tereny po wschodniej stronie pałacu, choć po śmierci króla właściwie niezagospodarowane, miały czę-
ściowo wzorować się na założeniu wersalskim. Oprócz poszczególnych dziedzińców i placu, otaczających
je podłużnych budynków wzorowanych na skrzydłach ministerialnych oraz podkowiastych w formie stajni,
przewidywano stworzenie trzech zbiegających się alei (w Wersalu prowadziły one do Saint Cloud, Paryża
i Sceaux). Tam gdzie w Wersalu znajdowały się zabudowania miejskie, w Herrenchiemsee planowano umie-
ścić boskiety i partery ogrodowe, zrywając tym samym z podstawową zasadą barokowych założeń pałaco-
wo-ogrodowych w typie entre cour et jardin. Na końcu alei głównej przewidywano skwer z obeliskiem
wyznaczającym przystań dla statków.
Uzupełnieniem projektu ogrodów jest akwarela z 1880 r. autorstwa prawdopodobnie Ferdinanda Knaba
(il. 15) przedstawiająca przyszły widok tapis vert, w obrębie którego pod szpalerami usytuowano rzeźby
i dekoracyjne wazy. Projektując ogrody Herrenchiemsee dostrzegano w Wersalu nie tylko perfekcyjnie
ukształtowaną naturę, ale również towarzyszące jej dzieła rzeźbiarskie, składające się wspólnie na wspania-
łość tamtejszych ogrodów. W kosztorysie z 1876 r. sporządzonym przez Effnera i opiewającym na kwotę
1 522 573 guldenów, w dziale „IV. Plastyczne wykończenie" ujęto47 : 24 grupy dla basenów, fontannę Pira-
midy, 14 dziecięcych grup dla Alei Fontann, fontannę Smoka, basen Neptuna, grupy dla sześciu basenów
przy bocznych alejach, rzeźby dla Kolumnady, 50 rzeźb dla tapis vert, 100 herm, 14 kamiennych waz dla
schodów oranżerii, dwie duże grupy w porcie, a ponadto rzeźby, które wykonano.
W założeniu wersalskim z symboliką ogrodów ściśle łączyła się tematyka dekoracji fasad. Zespalały
one założenie ogrodowe z wnętrzem rezydencji. Architektoniczne ukształtowanie fasad trójkondygnacyjnego
pałacu Herrenchiemsee od strony ogrodu ściśle wzoruje się na budowli podparyskiej48, w przeciwieństwie
47 Kônig Ludwig IL-Muséums. 334.
48 Niemal całkowieie odmiennie niż w Wersalu opracowano fasady od strony dziedzińca. Analogicznie do pozostałych utrzy-
mano je w monumentalnych formach neobaroku klasycyzującego, rezygnując tym samym ze stylu Ludwika XIII i ikonografii tam
zawartej (jedynie ryzalit fasady głównej i część jego zwieńczenia w postaci zegara z alegoriami Wojny i Pokoju odwołuje się do
pierwowzoru). Tym samym (paradoksalnie) zrezygnowano z eklektyzmu charakteryzującego tę część pałacu Ludwika XIV. Za
czasów Ludwika XV planowano przebudowę wersalskiego pałacu w celu ujednolicenia fasad. Plan królewskiego architekta Ange-
-Jacques'a Gabriela został zrealizowany tylko w nieznacznym stopniu, gdyż prace przerwała śmierć króla. Kolejne projekty, towa-
rzyszące panowaniu Ludwika XVI, w całości pozostały na papierze. Plany przebudowy prezentują m.in.: Ch. В a u 1 e z, Ange-
-Jacques Gabriel. Les résidences royales. Le Grand Projet, [w:] Versailles, deux siècles d'histoire de l'art. Études et chroniques,
Versailles 2007, s. 33-42; X. S a 1 о m o n, Pomp andpower. French drawingsfrom Versailles. Katalog wystawy, Wallace Collection,
5 October 2006 7 January 2007, London 2006, s. 70 73.