DOI Artikel:
Pieńkos, Andrzej: Ogród artysty, poety, myśliciela: terytorium tworzenia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14576#0198
192
ANDRZEJ PIEŃKOS
16. Lidingô pod Sztokholmem, rzeźba Jonasz i wieloryb 17. Landsberg, ogrody przy Mutterturm H. von Herkomera.
C. Millesa, 1932, brąz. Fot. A. Pieńkos Fot. A. Pieńkos
Malowniczy ogród ze strumieniem, porozrzucanymi kamieniami, wielkimi drzewami stanowi tylko oprawę
dla tego egocentrycznego hołdu. Warto zwrócić uwagę, że Dumas postawił Château d'If na wysepce owego
strumienia - lokalizacja podobna do ogrodu Petrarki w Vaucluse...
Węgierski rzeźbiarz Jeno Bory w Székesfehérvâr tworzył od lat 30. XX w. ogromny kompleks „zam-
kowy" (zwany Boryvar - zamek Bory'ego), otoczony malowniczymi ogrodami, wypełnionymi rzeźbami
autora. Szwedzki rzeźbiarz Carl Milles swój ogród-muzeum Lidingô w Sztokholmie założył w połowie życia,
po 1908 г., przez kolejne dekady przekształcając go w ekspozycję swoich dokonań artystycznych, grupując
tam zarówno dzieła własne, jak i elementy kolekcji, które stanowiły repertorium jego inspiracji (il. 16)63.
Ogrody Millesgârden i Boryvar powstawały przez kilkadziesiąt lat, według określonego projektu, związa-
nego z osobistymi przeżyciami twórców. W obu wypadkach dotychczas nie poddano tych koncepcji krytycz-
nej analizie. Wydaje się, że ogród pełnił tu rolę służebną tła scenograficznego dla ekspozycji własnej twór-
czości rzeźbiarzy, ale także dawał sugestię bycia w całkowicie własnym, idealnym świecie.
Autobiograficzny po części charakter miał program ogrodu przy Mutterturm, szczególnego rodzaju sie-
dzibie malarza Huberta von Herkomera w bawarskim Landsbergu (il. 17)64. Niezwykła, przypominająca
średniowieczny zamek budowla była w pierwszym rzędzie pomnikiem ku czci rodziców artysty. Malowni-
czy ogród wokół niej pomyślano jak okręg świątynny, wydzielający miejsce twórcy (bo w tym wypadku nie
było to w gruncie rzeczy miejsce tworzenia), obszar pamięci, którą on, jak kapłan, tam kultywował.
Locus amoenus mogło więc przybierać charakter mikrokosmosu, nasycanego skojarzeniami osobistymi,
historycznymi, związanymi z przeżyciami twórcy bądź z ukierunkowaniem jego zainteresowań artystycznych,
" A. Bergstrôm, C. N o 1 i n, Millesgârden. Arkitektur och tradgârd, Stockholm 2004.
64 A. Pic ń к о s, Wieża Huberta von Herkomer: zamkowe odosobnienie automobilowego mistrza, [w:] Pracownia i dom...,
s. 71 82.
ANDRZEJ PIEŃKOS
16. Lidingô pod Sztokholmem, rzeźba Jonasz i wieloryb 17. Landsberg, ogrody przy Mutterturm H. von Herkomera.
C. Millesa, 1932, brąz. Fot. A. Pieńkos Fot. A. Pieńkos
Malowniczy ogród ze strumieniem, porozrzucanymi kamieniami, wielkimi drzewami stanowi tylko oprawę
dla tego egocentrycznego hołdu. Warto zwrócić uwagę, że Dumas postawił Château d'If na wysepce owego
strumienia - lokalizacja podobna do ogrodu Petrarki w Vaucluse...
Węgierski rzeźbiarz Jeno Bory w Székesfehérvâr tworzył od lat 30. XX w. ogromny kompleks „zam-
kowy" (zwany Boryvar - zamek Bory'ego), otoczony malowniczymi ogrodami, wypełnionymi rzeźbami
autora. Szwedzki rzeźbiarz Carl Milles swój ogród-muzeum Lidingô w Sztokholmie założył w połowie życia,
po 1908 г., przez kolejne dekady przekształcając go w ekspozycję swoich dokonań artystycznych, grupując
tam zarówno dzieła własne, jak i elementy kolekcji, które stanowiły repertorium jego inspiracji (il. 16)63.
Ogrody Millesgârden i Boryvar powstawały przez kilkadziesiąt lat, według określonego projektu, związa-
nego z osobistymi przeżyciami twórców. W obu wypadkach dotychczas nie poddano tych koncepcji krytycz-
nej analizie. Wydaje się, że ogród pełnił tu rolę służebną tła scenograficznego dla ekspozycji własnej twór-
czości rzeźbiarzy, ale także dawał sugestię bycia w całkowicie własnym, idealnym świecie.
Autobiograficzny po części charakter miał program ogrodu przy Mutterturm, szczególnego rodzaju sie-
dzibie malarza Huberta von Herkomera w bawarskim Landsbergu (il. 17)64. Niezwykła, przypominająca
średniowieczny zamek budowla była w pierwszym rzędzie pomnikiem ku czci rodziców artysty. Malowni-
czy ogród wokół niej pomyślano jak okręg świątynny, wydzielający miejsce twórcy (bo w tym wypadku nie
było to w gruncie rzeczy miejsce tworzenia), obszar pamięci, którą on, jak kapłan, tam kultywował.
Locus amoenus mogło więc przybierać charakter mikrokosmosu, nasycanego skojarzeniami osobistymi,
historycznymi, związanymi z przeżyciami twórcy bądź z ukierunkowaniem jego zainteresowań artystycznych,
" A. Bergstrôm, C. N o 1 i n, Millesgârden. Arkitektur och tradgârd, Stockholm 2004.
64 A. Pic ń к о s, Wieża Huberta von Herkomer: zamkowe odosobnienie automobilowego mistrza, [w:] Pracownia i dom...,
s. 71 82.