Rocznik Historii Sztuki (34.2009)

IEDOUARD ANDRÉ I .11 (i() RHALIZACJK OGRODOWE W POLSCE I NA LITWIE

207

9. Samostrzel, belweder zachodni ponad trzecim tarasem. Fot. przed 1939, zbiór
prywatny T. Przyborowskiego w Samostrzel u

10. Samostrzel, sfinks zdobiący balustradę trzeciego tarasu. Fot. przed 1939,
zbiór rodziny Bnińskich (w dyspozycji Instytutu Historii Sztuki U AM)

Od północy, przed ogrodową elewacją pałacu, także został urządzony geometrycznie rozplanowany
parter z rabatami kwiatowymi (il. 11), a pośrodku z kamiennym basenem fontanny o skomplikowanym rzu-
cie, ograniczony wijącą się, wklęsłowypukłą linią tralkowej balustrady. Dalej rozciągała się porośnięta trawą
rozległa polana z rzadkimi skupinami starannie dobranych drzew i krzewów, wokół której poprowadzono
aleję obwodową (il. 12), dalej park przechodził niepostrzeżenie w dziki las ciągnący się wzdłuż głębokiego
parowu Rokitki.

Zespół tarasów frontowych w Samostrzelu stanowił rzadki w Polsce przykład tak starannego i konse-
kwentnego zakomponowania przestrzeni ogrodowej, tworzącej za pomocą bardzo bogatego repertuaru for-
malnego niezwykle rozbudowaną oprawę pałacu. Pergole z kanelowanych korynckich kolumn zwieńczonych
belkowaniem, boniowane, opilastrowane ściany oporowe, bogactwo detalu architektonicznego takiego jak
tralkowe balustrady, nisze i kolumny, a także rzeźbiarskiego z wazami, orłami, sfinksami i postaciami muz
wszystko to już właściwie nie istnieje. -

Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki widzieli w tym tarasowym założeniu wpływ ogrodów Villi
d'Esté w Tivoli, kanonicznym wręcz przykładzie kompozycji tarasowej. Gerard Ciołek określi! założenie