Rocznik Historii Sztuki (34.2009)

EDOUARD ANDRÉ I JEGO REALIZACJE OGRODOWE W POLSCE I NA LITWIE

223

31. Połąga, mostek i wyspa na jeziorze w parku Biruta. Fot. przed 1939, Instytut

Sztuki PAN

katolickiego. André oprócz skalnej groty urządzonej w północnym stoku wzgórza opracował też starannie
dojście na szczyt drewnianymi schodami i taras otaczający kaplicę, ujęty niskim murkiem z naturalnych gła-
zów. Od strony morza trzy wysunięte platformy widokowe pozwalały na podziwianie dalekich widoków.

Na północny wschód od pałacu, nieopodal alei łączącej bezpośrednio pałac z główną bramą wjazdową,
urządzono spory nieregularny staw ze skalistą wyspą pośrodku i mostkami łączącymi ją z przeciwległymi
brzegami (il. 31). W zadrzewieniu otaczającym pałac przeprowadzono przecinki otwierające osie widokowe
z okien pałacu na morze i staw z malowniczą wyspą (il. 32). Nad południowym brzegiem stawu urządzono
niewielki pagórek z altaną widokową, kryjący lodownię, a po drugiej stronie pagórka rozplanowano korty
tenisowe. Altana na rzucie ośmioboku miała proste przeszklone górą ściany oraz namiotowy, spłaszczony
dach, wsparty na wysuniętych kroksztynach.

Na południowy wschód od pałacu, już w części parku krajobrazowego, wydzielony został ogród kwia-
towy, z którym sąsiadował dom ogrodnika i budynek zapewne oranżerii. Rozplanowany regularnie ogród
pełnił dwie funkcje - mógł być celem przyjemnej przechadzki, ale i miejscem hodowli kwiatów przezna-
czonych do dekoracji wnętrz pałacu. Dalej, w części gospodarczej parku znalazły się inspekty, szklarnie,
ogrody warzywne i drobne zabudowania gospodarcze. Jedynie stajnie i wozownie rozlokowano w północ-
no-zachodniej części parku, nieopodal alei dojazdowej do pałacu.

Dobór roślin w całym parku, szczegółowo opisany przez René André, został starannie dopasowany do
rodzaju gleby i klimatu Połągi78. Przede wszystkim starano się zachować charakter miejscowej przyrody, tak
więc podstawowym drzewem nasadzanym w nadmorskim parku stała się sosna. André próbował także wpro-
wadzić tu rośliny z innych stref geograficznych, ale o podobnym surowym klimacie. Nie wszystkie próby
się powiodły, lecz wiele roślin, np. alpejskich, jednak przyjęło się w nadmorskim klimacie Połągi. Wysoko
cenionym walorem roślin był ich szybki wzrost, co zostało oczywiście uwzględnione w ich doborze.

Wydaje się, że dziełem'André były też projekty tzw. małej architektury parku. Przy bramie głównej
powstał domek dozorcy - niewielki murowany, parterowy budynek na rzucie litery L, urozmaicony wyku-
szem, z boniowanymi narożnikami i dwuspadowymi dachami. Jego autorstwa była też altana widokowa
w postaci ośmiokątnego drewnianego kiosku krytego wielospadowym daszkiem. André był zwolennikiem
naturalizmu w projektach drobnych elementów koniecznych w parku. I tak stopniom schodów na ścieżkach
w części krajobrazowej nadawał formy odlanych z cementu korzeni drzew (il. 33), a ławki i latarnie wspie-
rał na cokołach w formie nieobrobionych kamieni. Na jednym ze sztucznych wzgórków ustawiono altankę,
tzw. grzybka, w formie krytego strzechą parasola, wspartego na odpowiednio przyciętej koronie szeroko
rozgałęzionego drzewa, z ławką wokół pnia (il. 34).

Ibidem.