DOI Artikel:
Grzybkowska, Teresa: Orgród Armidy arkadyjskiej - Heleny Radziwiłłowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14577#0044
38
TERKSA GRZYBKOWSKA
33. A. Radziwiłłowa, Arkadia kolo Nieborowa. Domek Szwajcarski, rys., gwasz, ok. 1820.
Muzeum w Nieborowie i Arkadii
tambur w suficie nakryty kopułą ze szkła13-, zbudowany z kryształowej tafli i czaszy pozostałych z daw-
nego Namiotu Rycerza. Centralna część salonu, mieszcząca się pod kryształową kopułą, która stanowiła
rodzaj szklanego czworoboku wydzielonego taflami z kryształu, była nieco podwyższona, została wypeł-
niona zielenią i rzeźbami, fragmentami architektury antycznej oraz oryginalnymi sprzętami. Olbrzymie tafle
szkła kryształowego wypełniającego południową ścianę ogrodową, osadzone we framugach z polerowa-
nego różowego granitu ingryjskiego nosiły rżnięte w krysztale napisy «Jouvence Armide»"136. Więc Mło-
dość i Armida. Sztuka pomagała reinkarnacji młodości. Źródłem Młodości była woda, tryskająca na kształt
górskiego wodospadu z brązowego maszkaronu, dzieła Guglielma delia Porty, wmontowanego w środkowe
okno. „Kaskada spływała do ogromnej kryształowej misy, dźwiganej przez atlanta. Stół o nogach z brązu
nakrywała jednolita tafla szklana, lśniły kryształowe żyrandole. Wokół rozstawiono kryształowe naczynia
i różnorodne rośliny"137. J.U. Niemcewicz, który odwiedził Arkadię w 1812 г., zwracał uwagę na interesujący
nas aspekt przezroczystości: „Przezroczyste ściany z potężnych kryształów; w kryształową konchę zlewa się
odmłodzenia źródło, przeglądają się w nim kwiaty barwy najpiękniejszej"138.
Intrygujące jest zamiłowanie Heleny Radziwiłłowej do pomieszczeń przezroczystych. Można przy-
puszczać, że ów Kryształowy Salon w odosobnionym Domku Szwajcarskim urządziła z potrzeby realizacji
odwiecznej wizji literackiej. Motyw pomieszczenia przezroczystego, przeznaczonego tylko dla wybranych,
z którego roztacza się wspaniały widok, występuje w literaturze każdej epoki139. Rodowód tych krystalicznie
przezroczystych wnętrz sięga aż do celtyckich wizji zaświatów, ale pojawia się przede wszystkim w kon-
tekście erotycznym. Średniowieczna Komnata Piękności tworzy miłosne odosobnienie, kochankowie widzą
wszystko, ale nikt z zewnątrz nie dostrzeże ich zaczarowanego wnętrza. Nasza bohaterka Armida z poematu
Tassa „wszystko widziała, sama nie widziana" (pieśń VII, 36, s. 5-8). Tradycja przezroczystych wnętrz
135 Kopułę tę, podobnie jak szklane o odcieniu ametystowym pokrycie okulusa puławskiej Świątyni Sybilli, ofiarował obu
przyjaciółkom car Aleksander I.
136 P i w к o w s к i, Arkadia..., s. 93-94.
137 Opis tego kryształowego wnętrza pojawia się w wielu wspomnieniach z Arkadii, wszystkie cytuje P i w к o w s к i, ibidem,
s. 95.
138 N i e m с e w i с z, op. cit., s. 132.
139 Kowalski, Rymowane zamki..., passim; idem, Gdańska latarnia i żarliwe łuny. Rymowana architektura Mistrza
Twardowskiego na tle tradycji europejskiej, [w:] Wielkopolski Maro. Samuel ze Skrzypną Twardowski i jego dzieło w wielkiej i małej
ojczyźnie, praca zbiorowa pod red. K. M e 11 e r, J. Kowalskiego, Poznań 2002, s. 399.
TERKSA GRZYBKOWSKA
33. A. Radziwiłłowa, Arkadia kolo Nieborowa. Domek Szwajcarski, rys., gwasz, ok. 1820.
Muzeum w Nieborowie i Arkadii
tambur w suficie nakryty kopułą ze szkła13-, zbudowany z kryształowej tafli i czaszy pozostałych z daw-
nego Namiotu Rycerza. Centralna część salonu, mieszcząca się pod kryształową kopułą, która stanowiła
rodzaj szklanego czworoboku wydzielonego taflami z kryształu, była nieco podwyższona, została wypeł-
niona zielenią i rzeźbami, fragmentami architektury antycznej oraz oryginalnymi sprzętami. Olbrzymie tafle
szkła kryształowego wypełniającego południową ścianę ogrodową, osadzone we framugach z polerowa-
nego różowego granitu ingryjskiego nosiły rżnięte w krysztale napisy «Jouvence Armide»"136. Więc Mło-
dość i Armida. Sztuka pomagała reinkarnacji młodości. Źródłem Młodości była woda, tryskająca na kształt
górskiego wodospadu z brązowego maszkaronu, dzieła Guglielma delia Porty, wmontowanego w środkowe
okno. „Kaskada spływała do ogromnej kryształowej misy, dźwiganej przez atlanta. Stół o nogach z brązu
nakrywała jednolita tafla szklana, lśniły kryształowe żyrandole. Wokół rozstawiono kryształowe naczynia
i różnorodne rośliny"137. J.U. Niemcewicz, który odwiedził Arkadię w 1812 г., zwracał uwagę na interesujący
nas aspekt przezroczystości: „Przezroczyste ściany z potężnych kryształów; w kryształową konchę zlewa się
odmłodzenia źródło, przeglądają się w nim kwiaty barwy najpiękniejszej"138.
Intrygujące jest zamiłowanie Heleny Radziwiłłowej do pomieszczeń przezroczystych. Można przy-
puszczać, że ów Kryształowy Salon w odosobnionym Domku Szwajcarskim urządziła z potrzeby realizacji
odwiecznej wizji literackiej. Motyw pomieszczenia przezroczystego, przeznaczonego tylko dla wybranych,
z którego roztacza się wspaniały widok, występuje w literaturze każdej epoki139. Rodowód tych krystalicznie
przezroczystych wnętrz sięga aż do celtyckich wizji zaświatów, ale pojawia się przede wszystkim w kon-
tekście erotycznym. Średniowieczna Komnata Piękności tworzy miłosne odosobnienie, kochankowie widzą
wszystko, ale nikt z zewnątrz nie dostrzeże ich zaczarowanego wnętrza. Nasza bohaterka Armida z poematu
Tassa „wszystko widziała, sama nie widziana" (pieśń VII, 36, s. 5-8). Tradycja przezroczystych wnętrz
135 Kopułę tę, podobnie jak szklane o odcieniu ametystowym pokrycie okulusa puławskiej Świątyni Sybilli, ofiarował obu
przyjaciółkom car Aleksander I.
136 P i w к o w s к i, Arkadia..., s. 93-94.
137 Opis tego kryształowego wnętrza pojawia się w wielu wspomnieniach z Arkadii, wszystkie cytuje P i w к o w s к i, ibidem,
s. 95.
138 N i e m с e w i с z, op. cit., s. 132.
139 Kowalski, Rymowane zamki..., passim; idem, Gdańska latarnia i żarliwe łuny. Rymowana architektura Mistrza
Twardowskiego na tle tradycji europejskiej, [w:] Wielkopolski Maro. Samuel ze Skrzypną Twardowski i jego dzieło w wielkiej i małej
ojczyźnie, praca zbiorowa pod red. K. M e 11 e r, J. Kowalskiego, Poznań 2002, s. 399.