DOI Artikel:
Narębski, Lech: Fortyfikacje pruskie na ziemiach polskich w przededniu I wojny światowej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39127#0199
FORTYFIKACJE PRUSKIE NA ZIEMIACH POLSKICH W PRZEDEDNIU I WOJNY ŚWIATOWEJ
197
2. Fotografia lotnicza Fortu I w Toruniu, ok. 1920. Wg Atlas Twierdzy Toruń, z. 4, ryc. 29
Obwody forteczne nowych twierdz-przedmości, założone na prawym brzegu Wisły, otrzymały dzie-
ła znacznie skromniejsze. Typowy dla tych zespołów punkt oporu piechoty11 ma w centrum schron dla
obsady (zazwyczaj jednej kompanii), otoczony owalnym, niskim i spłaszczonym wałem ze stanowiskami
dla strzelców, w którym umieszczano od jednej do dwóch/trzech wartowni. Całość otaczała szeroka, lecz
płytka, trójkątna w profilu fosa, broniona czołowo z wału. W latach 90. XIX w. i po roku 1900 zbudo-
wano jedenaście takich obiektów w Grudziądzu (w tym na newralgicznych wzniesieniach Księżych Gór
dwa sukcesywnie rozbudowywane dzieła grupowe, przeznaczone także dla artylerii), w Chełmnie osiem,
w Malborku siedem. Uzupełnieniem fortyfikacji grudziądzkich były trzy baterie pancerne. W twierdzy
Chełmno wzniesiono jedynie dwie baterie stałe o odkrytych stanowiskach ogniowych.
Wraz z założeniem czwartego przedmościa chełmińskiego (po Toruniu, Grudziądzu i Malborku) poja-
wiło się pojęcie „Linia Dolnej Wisły” jako całościowy zespół umocnień z ciągiem baterii na zachodnim
brzegu rzeki, przewidzianych do blokady możliwych przepraw, między Fordonem a Cyplem Mątowskim12.
Były to baterie „wyposażeniowe” - planowane do realizacji na czas wojny. W czasie pokoju zbudowano
baterię Mały Garc, a w ramach mobilizacji wykonano stanowiska i schrony baterii zamykających skrzydła
obwodów Chełmna i Grudziądza.
W latach 1906-1913 na terenie Wyspy Giżyckiej (Inselgalande), dla rozśrodkowania artylerii z wałów
starej twierdzy, wzniesiono cztery odkryte baterie wraz z osłaniającymi je stanowiskami piechoty i kil-
koma betonowymi schronami dla załóg, amunicji i do kierowania ogniem artylerii. Wcześniej, w latach
1899-1900, założono Pozycję Jezior Mazurskich - punkty oporu piechoty wzmocnione artylerią na prze-
smykach i przeprawach na kanałach: Kula, Szymonka, Zielony Gaj, Mikołajki, Guzianka, Ruciane-Nida.
11 W odróżnieniu od fortu określenie „punkt oporu piechoty” (Infanteriestutzpunkt) odnoszono do dzieł „opornych na szturm”
(,Sturmfrei), pozbawionych obrony flankowej fos.
12 K. B i s k u p, Fortyfikacje dolnej Wisły w przededniu I wojny światowej, [w:] Problematyka konserwatorska fortyfikacji nowo-
żytnych. Materiały z sesji naukowej w Zamościu, 1983, ((Konserwatorska Teka Zamojska», Warszawa-Zamość 1988, cz. 2, s. 31—43.
197
2. Fotografia lotnicza Fortu I w Toruniu, ok. 1920. Wg Atlas Twierdzy Toruń, z. 4, ryc. 29
Obwody forteczne nowych twierdz-przedmości, założone na prawym brzegu Wisły, otrzymały dzie-
ła znacznie skromniejsze. Typowy dla tych zespołów punkt oporu piechoty11 ma w centrum schron dla
obsady (zazwyczaj jednej kompanii), otoczony owalnym, niskim i spłaszczonym wałem ze stanowiskami
dla strzelców, w którym umieszczano od jednej do dwóch/trzech wartowni. Całość otaczała szeroka, lecz
płytka, trójkątna w profilu fosa, broniona czołowo z wału. W latach 90. XIX w. i po roku 1900 zbudo-
wano jedenaście takich obiektów w Grudziądzu (w tym na newralgicznych wzniesieniach Księżych Gór
dwa sukcesywnie rozbudowywane dzieła grupowe, przeznaczone także dla artylerii), w Chełmnie osiem,
w Malborku siedem. Uzupełnieniem fortyfikacji grudziądzkich były trzy baterie pancerne. W twierdzy
Chełmno wzniesiono jedynie dwie baterie stałe o odkrytych stanowiskach ogniowych.
Wraz z założeniem czwartego przedmościa chełmińskiego (po Toruniu, Grudziądzu i Malborku) poja-
wiło się pojęcie „Linia Dolnej Wisły” jako całościowy zespół umocnień z ciągiem baterii na zachodnim
brzegu rzeki, przewidzianych do blokady możliwych przepraw, między Fordonem a Cyplem Mątowskim12.
Były to baterie „wyposażeniowe” - planowane do realizacji na czas wojny. W czasie pokoju zbudowano
baterię Mały Garc, a w ramach mobilizacji wykonano stanowiska i schrony baterii zamykających skrzydła
obwodów Chełmna i Grudziądza.
W latach 1906-1913 na terenie Wyspy Giżyckiej (Inselgalande), dla rozśrodkowania artylerii z wałów
starej twierdzy, wzniesiono cztery odkryte baterie wraz z osłaniającymi je stanowiskami piechoty i kil-
koma betonowymi schronami dla załóg, amunicji i do kierowania ogniem artylerii. Wcześniej, w latach
1899-1900, założono Pozycję Jezior Mazurskich - punkty oporu piechoty wzmocnione artylerią na prze-
smykach i przeprawach na kanałach: Kula, Szymonka, Zielony Gaj, Mikołajki, Guzianka, Ruciane-Nida.
11 W odróżnieniu od fortu określenie „punkt oporu piechoty” (Infanteriestutzpunkt) odnoszono do dzieł „opornych na szturm”
(,Sturmfrei), pozbawionych obrony flankowej fos.
12 K. B i s k u p, Fortyfikacje dolnej Wisły w przededniu I wojny światowej, [w:] Problematyka konserwatorska fortyfikacji nowo-
żytnych. Materiały z sesji naukowej w Zamościu, 1983, ((Konserwatorska Teka Zamojska», Warszawa-Zamość 1988, cz. 2, s. 31—43.