DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Borkowski, Zbigniew: Portret Cesarza Aureliana na Monetach
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19397#0175
151636 antoninian, Siscia 270 (ił. 4)
A. IMP C AVRELIANVS AVG
Głowa cesarza w corona radiata zwrócona w prawo.
R. CONCORD (...mi) LI 4~
Dwie Concordie zwrócone ku sobie stoją, trzymając
trzy signa.
A.-RIC 192, R.-RIC 199—202.
Moneta nasza stanowi połączenie stempli awersu i rewersu nie notowane w RIC. Oba stemple występują
jednak w jednym okresie działalności mennicy siscjeńskiej. Połączenie stempli, skądinąd nie znane, mogłoby wska-
zywać na emisję nieregularną. Od takiej interpretacji powstrzymuje jednak niedawno opublikowana moneta
ze skarbu w Bavai21, opisana nieściśle jako RIC 199. Egzemplarz, jak wynika z opisu szczegółowego, różni się
od naszego jedynie znakiem oficyny. Moneta z Bavai pochodzi z oficyny P (prima), nasza zaś z czwartej. Nie
wyklucza to jeszcze możliwości wybicia monety o nieregularnym połączeniu stempli w obu oficynach, ale dopuszcza
również uznanie obu monet za pochodzące z serii wyjątkowo krótkiej i tym samym nie notowanej dotychczas
w większych kolekcjach.
Portret omawianego egzemplarza łączy się wyraźnie z poprzednim. Pewne szczegóły zmie-
niające w znacznym stopniu wygląd władcy są wynikiem braku ustalonego modelu, ewentu-
alnie dość dowolnej jego interpretacji. Przy zasadniczym podobieństwie proporcji i zarysu
głowy, potylica wysklepiona jest nieco wyżej. Nos dłuższy, ostrzejszy, z lekkim garbkiem. Oko
silnie podkreślone przez wyraźne zaznaczenie obu powiek. Źrenica umieszczona wysoko daje
wrażenie wzroku skierowanego ku górze. Fryzura i zarost jak na omówionym aureusie, ale
wykonane w całości drobnymi kreseczkami a nie punktami. Najbardziej uderzający jest na
naszym egzemplarzu brak pancerza czy draperii. Długa szyja z lekko zaznaczoną grdyką, bez
muskulatury, rozszerza się dołem, sugerując pokazanie obnażonych ramion, jakkolwiek brak
tu, typowego dla tego rodzaju popiersi, zaznaczenia linii barku. Ten typ portretu, w heroicznej
nagości, obcy jest okresowi Aureliana i stoi w sprzeczności z późniejszym wprowadzeniem
przezeń oficjalnego popiersia w zbroi. Pojawienie się jego na monecie w roku 270 jest jednak
zrozumiałe. Jest to dość świeży jeszcze wzór gallienowski, popularny za Klaudiusza. Taki rodo-
wód pierwowzoru potwierdza również swobodne potraktowanie wstążek wiążących z tyłu
corona radiata, z których jedna, jakby rozkołysana, rysuje się nie w polu za głową, ale na szyi,
jak ma to miejsce szczególnie często za Galliena22.
Z omówionym wyżej, łączy się jak najczęściej portret z monety nr 102 373.
21 J. G r i c o u r t, Le tresor de Bavai (Nord), XIIe Supplement a Gallia. Paris 1958.
22 Por. Delbrueck, jw., tabl. 15 nr 44; tabl. 16 nr 60, 61; tabl. 17 nr 71, 77; tabl. 18 nr 80, 85.
171
A. IMP C AVRELIANVS AVG
Głowa cesarza w corona radiata zwrócona w prawo.
R. CONCORD (...mi) LI 4~
Dwie Concordie zwrócone ku sobie stoją, trzymając
trzy signa.
A.-RIC 192, R.-RIC 199—202.
Moneta nasza stanowi połączenie stempli awersu i rewersu nie notowane w RIC. Oba stemple występują
jednak w jednym okresie działalności mennicy siscjeńskiej. Połączenie stempli, skądinąd nie znane, mogłoby wska-
zywać na emisję nieregularną. Od takiej interpretacji powstrzymuje jednak niedawno opublikowana moneta
ze skarbu w Bavai21, opisana nieściśle jako RIC 199. Egzemplarz, jak wynika z opisu szczegółowego, różni się
od naszego jedynie znakiem oficyny. Moneta z Bavai pochodzi z oficyny P (prima), nasza zaś z czwartej. Nie
wyklucza to jeszcze możliwości wybicia monety o nieregularnym połączeniu stempli w obu oficynach, ale dopuszcza
również uznanie obu monet za pochodzące z serii wyjątkowo krótkiej i tym samym nie notowanej dotychczas
w większych kolekcjach.
Portret omawianego egzemplarza łączy się wyraźnie z poprzednim. Pewne szczegóły zmie-
niające w znacznym stopniu wygląd władcy są wynikiem braku ustalonego modelu, ewentu-
alnie dość dowolnej jego interpretacji. Przy zasadniczym podobieństwie proporcji i zarysu
głowy, potylica wysklepiona jest nieco wyżej. Nos dłuższy, ostrzejszy, z lekkim garbkiem. Oko
silnie podkreślone przez wyraźne zaznaczenie obu powiek. Źrenica umieszczona wysoko daje
wrażenie wzroku skierowanego ku górze. Fryzura i zarost jak na omówionym aureusie, ale
wykonane w całości drobnymi kreseczkami a nie punktami. Najbardziej uderzający jest na
naszym egzemplarzu brak pancerza czy draperii. Długa szyja z lekko zaznaczoną grdyką, bez
muskulatury, rozszerza się dołem, sugerując pokazanie obnażonych ramion, jakkolwiek brak
tu, typowego dla tego rodzaju popiersi, zaznaczenia linii barku. Ten typ portretu, w heroicznej
nagości, obcy jest okresowi Aureliana i stoi w sprzeczności z późniejszym wprowadzeniem
przezeń oficjalnego popiersia w zbroi. Pojawienie się jego na monecie w roku 270 jest jednak
zrozumiałe. Jest to dość świeży jeszcze wzór gallienowski, popularny za Klaudiusza. Taki rodo-
wód pierwowzoru potwierdza również swobodne potraktowanie wstążek wiążących z tyłu
corona radiata, z których jedna, jakby rozkołysana, rysuje się nie w polu za głową, ale na szyi,
jak ma to miejsce szczególnie często za Galliena22.
Z omówionym wyżej, łączy się jak najczęściej portret z monety nr 102 373.
21 J. G r i c o u r t, Le tresor de Bavai (Nord), XIIe Supplement a Gallia. Paris 1958.
22 Por. Delbrueck, jw., tabl. 15 nr 44; tabl. 16 nr 60, 61; tabl. 17 nr 71, 77; tabl. 18 nr 80, 85.
171