DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Borkowski, Zbigniew: Portret Cesarza Aureliana na Monetach
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19397#0187
Monety te pochodzą z jednej emisji. Cechami zbliżającymi do siebie ich portrety są: mniej
lub bardziej okrągła głowa z dość wydatną potylicą, twarz krótsza, o rysach delikatniejszych
niż zaprezentowane na wczesnej produkcji portrety „klaudiańskie". Brak szerszego materiału
nie pozwala na formułowanie wniosków, wynikających z porównania wariantów portretu z po-
szczególnych oficyn, w sposób kategoryczny. Wydaje się jednak, że samodzielność oficyn była
tu większa niż na przykład w Mediolanie. Portrety na monetach 102386 i 102387 (il. 12, 13)
pochodzących z oficyny P (prima), wykazują te same cechy — kanciasta i masywna żuchwa,
dość wydłużona twarz, całość obciążona jeszcze duchowym piętnem surowych a nawet
ponurych portretów Klaudiusza53, mimo przezwyciężenia wyraźnych dawniej wpływów jego
rysów.
Egzemplarz z oficyny czwartej (Q-quarta) 151619 (il. 15) prezentuje nam twarz nieoczekiwanie
młodą, dość delikatną i drobną, o małych, bardzo wyraźnie zarysowanych ustach i małym pro-
stym nosie.
Portret oficyny drugiej (S-secunda) na monecie 150667 (il. 14) posiada okrągłą głowę, gładkie
czoło, zarost sięgający bardzo wysoko na policzki i duży, prosty, bardzo wydatny nos, nie po-
świadczony nigdzie więcej. Te same cechy dają się wyśledzić w innym antoninianie, młodszym
co najmniej o kilka miesięcy, a pochodzącym również z oficyny S.
102450 antoninian, Siscia 272 (il. 16)
A. IMP AVRELIANVS AVG
Popiersie cesarza w zbroi zwrócone w prawo. Głowa
w corona radiata.
R. VICTORIA AVG *ls
Wiktoria kroczy w lewo trzymając w prawej ręce
wieniec, w lewej palmę. RIC 237
Portret pozbawiony jakichkolwiek walorów artystycznych (wynik wielokrotnego kopiowa-
nia stempli54) wykazuje najwięcej zbieżności z portretem na egzemplarzu nr 150667, co wskazuje,
podobnie jak zbieżności między monetami 102386 i 102387, że w obręcie jednej oficyny trzy-
mano się jednego wzoru. Ta samodzielność warsztatów jest tym bardziej uderzająca, że omówione
wyżej monety mediolańskie nr 151583 i 151581 pochodzące z różnych oficyn i wybite w pewnych
odstępach czasu, już na pierwszy rzut oka zdradzają wspólne pochodzenie portretu. Wskazuje
to tylko na fakt, że mennica mediolańska przodowała również pod względem sprawności zarzą-
dzania. Omówione wyżej portrety łączą ze wzorem mediolańskim dwojakiego rodzaju zbież-
53 Webb, RIC, s. 248, mówi o groteskowo niemal ponurym portrecieso ugly as to be almost grotesąue".
54 Śladem kopiowania jest tu poważne zmniejszenie przedstawienia awersu w stosunku do pola monety.
Por. Delbrueck, jw., s. 9.
183
lub bardziej okrągła głowa z dość wydatną potylicą, twarz krótsza, o rysach delikatniejszych
niż zaprezentowane na wczesnej produkcji portrety „klaudiańskie". Brak szerszego materiału
nie pozwala na formułowanie wniosków, wynikających z porównania wariantów portretu z po-
szczególnych oficyn, w sposób kategoryczny. Wydaje się jednak, że samodzielność oficyn była
tu większa niż na przykład w Mediolanie. Portrety na monetach 102386 i 102387 (il. 12, 13)
pochodzących z oficyny P (prima), wykazują te same cechy — kanciasta i masywna żuchwa,
dość wydłużona twarz, całość obciążona jeszcze duchowym piętnem surowych a nawet
ponurych portretów Klaudiusza53, mimo przezwyciężenia wyraźnych dawniej wpływów jego
rysów.
Egzemplarz z oficyny czwartej (Q-quarta) 151619 (il. 15) prezentuje nam twarz nieoczekiwanie
młodą, dość delikatną i drobną, o małych, bardzo wyraźnie zarysowanych ustach i małym pro-
stym nosie.
Portret oficyny drugiej (S-secunda) na monecie 150667 (il. 14) posiada okrągłą głowę, gładkie
czoło, zarost sięgający bardzo wysoko na policzki i duży, prosty, bardzo wydatny nos, nie po-
świadczony nigdzie więcej. Te same cechy dają się wyśledzić w innym antoninianie, młodszym
co najmniej o kilka miesięcy, a pochodzącym również z oficyny S.
102450 antoninian, Siscia 272 (il. 16)
A. IMP AVRELIANVS AVG
Popiersie cesarza w zbroi zwrócone w prawo. Głowa
w corona radiata.
R. VICTORIA AVG *ls
Wiktoria kroczy w lewo trzymając w prawej ręce
wieniec, w lewej palmę. RIC 237
Portret pozbawiony jakichkolwiek walorów artystycznych (wynik wielokrotnego kopiowa-
nia stempli54) wykazuje najwięcej zbieżności z portretem na egzemplarzu nr 150667, co wskazuje,
podobnie jak zbieżności między monetami 102386 i 102387, że w obręcie jednej oficyny trzy-
mano się jednego wzoru. Ta samodzielność warsztatów jest tym bardziej uderzająca, że omówione
wyżej monety mediolańskie nr 151583 i 151581 pochodzące z różnych oficyn i wybite w pewnych
odstępach czasu, już na pierwszy rzut oka zdradzają wspólne pochodzenie portretu. Wskazuje
to tylko na fakt, że mennica mediolańska przodowała również pod względem sprawności zarzą-
dzania. Omówione wyżej portrety łączą ze wzorem mediolańskim dwojakiego rodzaju zbież-
53 Webb, RIC, s. 248, mówi o groteskowo niemal ponurym portrecieso ugly as to be almost grotesąue".
54 Śladem kopiowania jest tu poważne zmniejszenie przedstawienia awersu w stosunku do pola monety.
Por. Delbrueck, jw., s. 9.
183