DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Borkowski, Zbigniew: Portret Cesarza Aureliana na Monetach
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19397#0192
Portret przedstawia małą, dość okrągłą głowę, osadzoną na stosunkowo długiej i cienkiej
szyi. Czaszka lekko spłaszczona u góry, wypukłość potylicy umieszczona wysoko. Twarz mała
pokryta zarostem sięgającym wysoko na policzki. Zarost na szyi, przedstawiony w postaci
dwóch rzędów kreseczek, podgolony jest tak nisko, że wydaje się przeczyć powszechności i bez-
wyjątkowości omówionego wcześniej szczegółu wyglądu władcy. Mamy tu jednak do czynienia
z deformacją uwarunkowaną kompozycją portretu. Obniżenie dolnej granicy zarostu miało
zapewne zamaskować nadmierną długość szyi, należy bowiem zwrócić uwagę, że jakkolwiek
zarost na szyi zajmuje tyle miejsca co na policzku, to długość szyi jest niemal równa długości
twarzy, co wydaje się nieprawdopodobnym nie tylko w naturze, ale tym bardziej jeszcze w ide-
alizowanym portrecie. Kolbowaty kształt głowy, tak wyraźny w Mediolanie, jest tu nieco sła-
biej zaznaczony, gdyż czoło nie tylko nie jest wysunięte przed linię brody, ale jest niskie i cofnięte
do tyłu. Wpływ Mediolanu jest jednak widoczny — brak silniejszego wcięcia w miejscu połącze-
nia czaszki z szyją i obustronne zwężanie się szyi ku dołowi, oraz wyprostowanie linii włosów
nad czołem i skronią, usuwające ostatecznie ślad po starszych wzorach z zatokami nad czołem
(monety nr 151596 i 102377) są tego dowodem.
Emisje lat 274—275, obfite i długotrwałe, przynoszą monety (antoniniany) o nieciekawym,
nieartystycznym portrecie, jakkolwiek techniczna poprawa monety — kształtu, wymiarów,
liternictwa — jest wyraźna. Zjawisko to ma podłoże ekonomiczne — emisje monet zreformowa-
nych, o nowej wartości nominalnej musiały zastąpić, częściowo przynajmniej, monetę starszą,
niepełnowartościową, wycofywaną z obiegu (Ehrendorfer57 przypuszcza, że Aurelian mógł
wycofać i przetopić nawet własne, wcześniejsze emisje.)
Zasadniczo obowiązuje dawny wzór oficjalny portretu, tam jednak, gdzie stosowano go od
dawna, pojawiają się na monecie warianty zmodyfikowane przez kilkuletnią ewolucję. Tak jest
np. w Rzymie:
102402 antoninian, Rzym 274 (il. 23)
A. IMP AVRELTANVS AVG
Popiersie cesarza zwrócone w prawo. Głowa w corona
radiata.
R. ORIENS AVG *L
Sol z gałązką laurową w prawej i łukiem w lewej ręce kro-
czy w prawo depcząc klęczącego jeńca w czapce frygijskiej.
R1C 64
Ehrendorfer, jw., s. 12.
188
szyi. Czaszka lekko spłaszczona u góry, wypukłość potylicy umieszczona wysoko. Twarz mała
pokryta zarostem sięgającym wysoko na policzki. Zarost na szyi, przedstawiony w postaci
dwóch rzędów kreseczek, podgolony jest tak nisko, że wydaje się przeczyć powszechności i bez-
wyjątkowości omówionego wcześniej szczegółu wyglądu władcy. Mamy tu jednak do czynienia
z deformacją uwarunkowaną kompozycją portretu. Obniżenie dolnej granicy zarostu miało
zapewne zamaskować nadmierną długość szyi, należy bowiem zwrócić uwagę, że jakkolwiek
zarost na szyi zajmuje tyle miejsca co na policzku, to długość szyi jest niemal równa długości
twarzy, co wydaje się nieprawdopodobnym nie tylko w naturze, ale tym bardziej jeszcze w ide-
alizowanym portrecie. Kolbowaty kształt głowy, tak wyraźny w Mediolanie, jest tu nieco sła-
biej zaznaczony, gdyż czoło nie tylko nie jest wysunięte przed linię brody, ale jest niskie i cofnięte
do tyłu. Wpływ Mediolanu jest jednak widoczny — brak silniejszego wcięcia w miejscu połącze-
nia czaszki z szyją i obustronne zwężanie się szyi ku dołowi, oraz wyprostowanie linii włosów
nad czołem i skronią, usuwające ostatecznie ślad po starszych wzorach z zatokami nad czołem
(monety nr 151596 i 102377) są tego dowodem.
Emisje lat 274—275, obfite i długotrwałe, przynoszą monety (antoniniany) o nieciekawym,
nieartystycznym portrecie, jakkolwiek techniczna poprawa monety — kształtu, wymiarów,
liternictwa — jest wyraźna. Zjawisko to ma podłoże ekonomiczne — emisje monet zreformowa-
nych, o nowej wartości nominalnej musiały zastąpić, częściowo przynajmniej, monetę starszą,
niepełnowartościową, wycofywaną z obiegu (Ehrendorfer57 przypuszcza, że Aurelian mógł
wycofać i przetopić nawet własne, wcześniejsze emisje.)
Zasadniczo obowiązuje dawny wzór oficjalny portretu, tam jednak, gdzie stosowano go od
dawna, pojawiają się na monecie warianty zmodyfikowane przez kilkuletnią ewolucję. Tak jest
np. w Rzymie:
102402 antoninian, Rzym 274 (il. 23)
A. IMP AVRELTANVS AVG
Popiersie cesarza zwrócone w prawo. Głowa w corona
radiata.
R. ORIENS AVG *L
Sol z gałązką laurową w prawej i łukiem w lewej ręce kro-
czy w prawo depcząc klęczącego jeńca w czapce frygijskiej.
R1C 64
Ehrendorfer, jw., s. 12.
188