Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (9.1965)

Monety te wchodzą w skład systemu monetarnego powstałego w wyniku reformy. Ponieważ zaś szczegóły tej
ostatniej są niejasne, brak dla nich pewnej nazwy. Nazwy sesterc i as używane przez Mannsa i RIC są umowne.
Elmer58 używa ostrożniejszych terminów — Ganzerz i Halberz.

Monety prezentują portret, wnoszący do dawnego wzoru oficjalnego pewne cechy nowe,
ale bliższy mu niż używany na antoninianach wariant mediolański z r. 273. Zasadniczą innowacją
jest pewne wydłużenie czaszki i silniejsze jej spłaszczenie. Mimo to jednak, portrety nawiązują
wyraźnie do kompozycji w kole pierwowzoru mediolańskiego z roku 271. Odnosi się to zwłaszcza
do egzemplarzy nr 151596 i 151597, niestety silnie spatynowanych, co nie pozwala na uchwycenie
wszystkich szczegółów ikonograficznych. Należy zresztą mieć na uwadze, że moneta brązowa
bita w końcu III w. nosi charakter uroczysty (w naszym wypadku triumf) a tym samym każe
zakładać udział w produkcji artystów wyższej klasy, mogących pozwolić sobie na większą swo-
bodę w przetwarzaniu otrzymanego wzoru. Jeśli więc mimo to portret monet brązowych z roku
274 spokrewniony jest bliżej z portretem złota mediolańskiego z roku 271 niż ze współczesnymi
emisjami monety obiegowej Rzymu, to świadczy to, że sięgnięto do starego wzoru, aby dla do-
raźnej potrzeby stworzyć odpowiedni wizerunek.

To samo odnosi się do wybitych z okazji triumfu denarów, które jednak artystycznym po-
ziomem wykonania nie różnią się od antoninianów.

102452 denar, Rzym 274 (il. 29)

A. IMP AVRELIANVS AVG

Popiersie cesarza w pancerzu zwrócone w prawo.
Głowa w wieńcu laurowym.

R. YICTORIA AVG JL

Skrzydlata Wiktoria kroczy w lewo z wieńcem w wy
ciągniętej prawej ręce. U jej stóp spętany jeniec w czap
ce frygijskiej.
RIC 73

Portret przedstawia okrągłą głowę o wydatnej potylicy. Na skutek złego stanu zachowania
bliższe szczegóły kompozycji niejasne, jednak kontur całego wizerunku pozwala stwierdzić,
że nie ma tu śladów kolbowatego kształtu głowy, właściwego bitym wcześniej antoninianom.
Najprawdopodobniejszym wzorem jest więc i tu portret z Mediolanu z roku 271.

Wysunięte wyżej przypuszczenie, że formalnie obowiązuje nadal pierwszy oficjalny wzór
portretu mediolańskiego znajduje potwierdzenie w zmianach jakie zaszły w portrecie monet
z mennicy antiocheńskiej w latach 273—275. Wzorem dla portretów emisji lat 272—273 był

G. Elmer, Yerzeichniss der rómischen Reichspragungen von Augustus bis Anastasius. Wien 1933, s. 29.

190