Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (14.1970)

na głowach, w jednym wypadku bez hieroglifów, natomiast o głowach kobiet. Dekoracja ścian
bocznych przebiega w dwóch polach, oddzielonych od siebie pasem ornamentu geometrycznego.
W górnych widzimy szereg znaków dd i tit, ustawianych na przemian, w dolnych — stojące
postacie o kształcie mumii, grupowane po trzy lub cztery, przedstawiające Synów Horusa lub
inne bóstwa związane ze Światem Umarłych.

Kompozycja dekoracji tych zabytków jest bardzo przejrzysta, charakteryzuje się rytmicz-
nością i symetrią. Rysunki cechuje pewien schematyzm. Analogie stylistyczne między tymi trze-
ma zabytkami wyraźnie są widoczne w przedstawieniach słupów dd i znaków tit, w rysunkach
postaci o charakterystycznie przebiegającej (w niektórych wypadkach wręcz manierystycznie
wygiętej) tylnej linii ciała, w przedstawieniach dwóch rodzajów peruk (jedno- i dwuczęściowe).

Bardzo bliską analogię stylistyczną do przedstawień na naszych zabytkach stanowią winiety
papirusu berlińskiego P. 104775 nawet w odniesieniu do tych elementów, w których zabytki
nasze różnią się między sobą. W winietach papirusu spotykamy mianowicie dwa sposoby ryso-
wania twarzy ludzkich. Jedne — bardzo schematycznie oddane, o zupełnie ściętej części przed-
niej, tak że przypominają formą ryjek, a nos i usta zaznaczone są tylko trzema kropkami,
oko owalne lub prawie okrągłe — bez źrenicy, znajdują swój odpowiednik w rysunkach twarzy
mumii na skrzynce 143421 MN. Drugie — o ostrym nosie, wyraźnie oddzielonych wargach,
okrągłym, mocno zarysowanym podbródku, za którym następuje lekko zwisający fałd skóry
(„druga broda"), z okiem o źrenicy zaznaczonej czarną kropką — znajdują swą analogię w ry-
sunkach twarzy bogiń na skrzynce MNK 68443.

Wszystkie te spostrzeżenia umożliwiły w konsekwencji ustalenie dla tych trzech zabytków
wspólnych ram chronologicznych. Są one również podstawą do przypuszczenia, że zabytki
nasze pochodzą, jeśli nie z jednej pracowni, to zapewne z tego samego centrum.

Przedstawienia, występujące w dekoracji tych skrzynek mają niewątpliwie charakter sym-
boliczny i dlatego też uzasadniona wydaje się próba ich interpretacji.

Dwukrotnie na naszych zabytkach występuje scena, ukazująca słup dd, po którego obu
stronach widzimy dwa ureusze ze znakami hieroglificznymi imion Izydy i Neftydy na głowach.
W jednym wypadku ureusze nie mają hieroglifów, mają natomiast głowy kobiece. Słup dd —
stary fetysz z Busiris, wywodzący swą nazwę od nazwy miasta (Busiris = Ddw) jest przedmio-
tem szerokiej dyskusji, dotyczącej problemu, z czym należy go identyfikować6. W symbolice
egipskiej, ustalonej przez mity ozyriańskie słup dd jest interpretowany jako kręgosłup Ozyrysa
i sam Ozyrys bywa przedstawiany pod postacią tego znaku7. Równocześnie w języku egipskim

5 Księga Umarłych kobiety imieniem Nfr-inj. Zabytek datowany jest na ok. 500 r. p.n.e. Nie jest on publiko-
wany. Znajduje się w ekspozycji Aegyptische Sammlung muzeum berlińskiego.

6 Dyskusję tę referuje H. E. Winlock, Bas-reliefs fro.m the Tempie of Ramses I at Abydos. New York
1921, s. 27 i nast.

7 I. Pomorska, Kartonaż z Muzeum Narodowego w Warszawie nr inw. 17339. Rocznik Muzeum Na-
rodowego w Warszawie, VII, Warszawa 1963, s. 63 .

46