DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Matuszakajte, Maria: Wizerunek Stanisława Radziwiłła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19584#0091
Radziwiłła. Nie znajdujemy ich również w wizerunku Aleksandra Sobieskiego na zbiorowym
portrecie Gascara, pojawiają się one natomiast w rycinie Fariata10. Wymienić tu można zmienio-
ne ozdoby zwężonego pasa11, zakończone kutasami rapcie oraz rękojeść karabeli12.
Wybór pierwowzoru przy tworzeniu imaginacyjnego portretu Stanisława Radziwiłła staje się
w pełni zrozumiały w świetle więzów, łączących rody Radziwiłłów i Sobieskich. Siostra Jana
III Katarzyna Sobieska (1634—1694), córka Jakuba Sobieskiego, kasztelana krakowskiego
i Teofili z Żurowa Daniłowiczówny, wojewodzianki ruskiej, wdowa po Dominiku Władysławie
księciu Zasławskim została 13 czerwca 1658 poślubiona przez księcia na Ołyce i Nieświeżu Mi-
chała Kazimierza Radziwiłła. Współtowarzysz zwycięskiej bitwy Sobieskiego pod Chocimem,
w której uczestniczył jako hetman polny litewski oraz odsieczy Lwowa, popierał w czasie bez-
królewia kandydaturę ubiegającego się o tron szwagra13. W trakcie przygotowań Jana III do ligi
przeciw Turkom została mu powierzona szczególnie odpowiedzialna misja dyplomatyczna.
W 1679 r. Radziwiłł mianowany posłem Rzeczypospolitej do cesarza Leopolda, papieża oraz
republiki Weneckiej wyruszył w daleką podróż do Rzymu14. Zmarł 14 listopada 1680r. w powrot-
nej drodze do kraju.
Z licznego potomstwa Michała Kazimierza Radziwiłła i Katarzyny Sobieskiej czterech synów
Jan, Ludwik, Mikołaj Franciszek oraz Bogusław Krzysztof zmarło w dzieciństwie, zaś piąty Jerzy
Józef, wyróżniany licznymi łaskami Jana III, dożył zaledwie 21 roku15. W młodym wieku zmarła
też córka Tekla Adela. Jedynym spadkobietcą możnego rodu został urodzony 1669 Karol I Sta-
nisław. Wcześnie osierocony przez ojca, pozostawał pod opieką matki. Protegowany przez moż-
nego stryja otrzymał jako szesnastoletni młodzieniec tytuł stolnika, zaś w następnym 1686 roku
był mianowany koniuszym. Rok 1690 przyniósł mu urząd podkanclerzego, a 1698 wielką pieczęć
W. Ks. Lit. Uczestnik wypraw Jana III na Wołoszczyznę, bywał też częstym gościem na królew-
10 Wprowadzając do miedziorytu B. Fariata inskrypcję, której nie ma na płótnie Gascara, umieszczono
ją na barokowym postumencie pod porhetem króla. Spowodowało to opuszczenie dolnej krawędzi obrazu. Do
nieco rozszerzonej kompozycji zostały teraz wprowadzone dodatkowo nowe motywy.
11 Występuje tu dos'ć prymitywny motyw zdobniczy o kształcie wypukłego rombu.
12 Karabela, w której na rycinie Fariata pojawia się rękojeść charakterystyczna dla szabli tego typu, a zbliżona
w swej formie do głowy ptaka oraz krzyżowy jelec, różni się od broni ukazanej przez Leybowicza, posiadającej
na głowni ornament przypominający jodełkę.
13 Ko tłu baj, jw., s. 384
14 Zachował się obszerny opis wspaniałego wjazdu Michała Kazimierza Radziwiłła do Rzymu. A. Saj-
ko w ski, Włoskie przygody Polaków. Warszawa 1973, s. 71. Wjazd ten był uwieczniony w kilku malowidłach
nieświeskiego oraz bialskiego zamku. Znane są niektóre wizerunki przedstawiające Radziwiłła wraz z orszakiem
w Rzymie. Katalog wystawy zabytków z czasów króla Stefana i Jana III, Warszawa 1933, s. 91.
15 W wieku lat 16 bawiąc w Paryżu, Jerzy Józef Radziwiłł otrzymał polecenie od króla, by udał się jako oficjal-
ny przedstawiciel Rzeczypospolitej do Londynu i powinszował w imieniu Jana Sobieskiego Jakubowi II wstąpienja
na tron. Po powiocie do kraju zostaje podczaszym W. Ks. Lit., zaś w 1688 r. był mianowany wojewodą trockim.
Ko tłu baj, jw., s. 390.
87
portrecie Gascara, pojawiają się one natomiast w rycinie Fariata10. Wymienić tu można zmienio-
ne ozdoby zwężonego pasa11, zakończone kutasami rapcie oraz rękojeść karabeli12.
Wybór pierwowzoru przy tworzeniu imaginacyjnego portretu Stanisława Radziwiłła staje się
w pełni zrozumiały w świetle więzów, łączących rody Radziwiłłów i Sobieskich. Siostra Jana
III Katarzyna Sobieska (1634—1694), córka Jakuba Sobieskiego, kasztelana krakowskiego
i Teofili z Żurowa Daniłowiczówny, wojewodzianki ruskiej, wdowa po Dominiku Władysławie
księciu Zasławskim została 13 czerwca 1658 poślubiona przez księcia na Ołyce i Nieświeżu Mi-
chała Kazimierza Radziwiłła. Współtowarzysz zwycięskiej bitwy Sobieskiego pod Chocimem,
w której uczestniczył jako hetman polny litewski oraz odsieczy Lwowa, popierał w czasie bez-
królewia kandydaturę ubiegającego się o tron szwagra13. W trakcie przygotowań Jana III do ligi
przeciw Turkom została mu powierzona szczególnie odpowiedzialna misja dyplomatyczna.
W 1679 r. Radziwiłł mianowany posłem Rzeczypospolitej do cesarza Leopolda, papieża oraz
republiki Weneckiej wyruszył w daleką podróż do Rzymu14. Zmarł 14 listopada 1680r. w powrot-
nej drodze do kraju.
Z licznego potomstwa Michała Kazimierza Radziwiłła i Katarzyny Sobieskiej czterech synów
Jan, Ludwik, Mikołaj Franciszek oraz Bogusław Krzysztof zmarło w dzieciństwie, zaś piąty Jerzy
Józef, wyróżniany licznymi łaskami Jana III, dożył zaledwie 21 roku15. W młodym wieku zmarła
też córka Tekla Adela. Jedynym spadkobietcą możnego rodu został urodzony 1669 Karol I Sta-
nisław. Wcześnie osierocony przez ojca, pozostawał pod opieką matki. Protegowany przez moż-
nego stryja otrzymał jako szesnastoletni młodzieniec tytuł stolnika, zaś w następnym 1686 roku
był mianowany koniuszym. Rok 1690 przyniósł mu urząd podkanclerzego, a 1698 wielką pieczęć
W. Ks. Lit. Uczestnik wypraw Jana III na Wołoszczyznę, bywał też częstym gościem na królew-
10 Wprowadzając do miedziorytu B. Fariata inskrypcję, której nie ma na płótnie Gascara, umieszczono
ją na barokowym postumencie pod porhetem króla. Spowodowało to opuszczenie dolnej krawędzi obrazu. Do
nieco rozszerzonej kompozycji zostały teraz wprowadzone dodatkowo nowe motywy.
11 Występuje tu dos'ć prymitywny motyw zdobniczy o kształcie wypukłego rombu.
12 Karabela, w której na rycinie Fariata pojawia się rękojeść charakterystyczna dla szabli tego typu, a zbliżona
w swej formie do głowy ptaka oraz krzyżowy jelec, różni się od broni ukazanej przez Leybowicza, posiadającej
na głowni ornament przypominający jodełkę.
13 Ko tłu baj, jw., s. 384
14 Zachował się obszerny opis wspaniałego wjazdu Michała Kazimierza Radziwiłła do Rzymu. A. Saj-
ko w ski, Włoskie przygody Polaków. Warszawa 1973, s. 71. Wjazd ten był uwieczniony w kilku malowidłach
nieświeskiego oraz bialskiego zamku. Znane są niektóre wizerunki przedstawiające Radziwiłła wraz z orszakiem
w Rzymie. Katalog wystawy zabytków z czasów króla Stefana i Jana III, Warszawa 1933, s. 91.
15 W wieku lat 16 bawiąc w Paryżu, Jerzy Józef Radziwiłł otrzymał polecenie od króla, by udał się jako oficjal-
ny przedstawiciel Rzeczypospolitej do Londynu i powinszował w imieniu Jana Sobieskiego Jakubowi II wstąpienja
na tron. Po powiocie do kraju zostaje podczaszym W. Ks. Lit., zaś w 1688 r. był mianowany wojewodą trockim.
Ko tłu baj, jw., s. 390.
87