DOI issue:
Sztuka nowożytna
DOI article:Matuszakajte, Maria: Wizerunek Stanisława Radziwiłła
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19584#0100
133 portrety familii książęcej, oznaczone wspólnym pierwszym numerem81. Wspólna numeracja,
używana zwykle w zespołach dzieł o tych samych wymiarach i bliskich cechach zewnętrznych,
świadczy, że chodzi tu zapewne o ten sam jednolity zbiór, powiększony z biegiem czasu o nowe
płótna. Wydaje się zgoła nieprawdopodobne, by w obrębie Białej, do której należał pałacyk
w Rozkoszy istniały równocześnie dwie duże galerie przodków.
Możliwe, że ta właśnie galeria antenatów, znajdująca się w zamku, w którym spędził swe dzie-
ciństwo Michał Kazimierz Rybeńko, inspirowała go przy tworzeniu analogicznego zbioru nieś-
wieskich portretów, których układ został zapożyczony ze starszych płócien. O istnieniu podobnej
galerii portretów w wieńcu laurowym, świadczy przechowywany na Wawelu wizerunek Jerzego
IV Radziwiłła82. Mimo kompozycji zbliżonej do nieświeskich portretów, pochodzi on z innego
zbioru, na co wskazuje nie tylko odmienny układ skrzydeł umieszczonego tu herbowego orła.
nie spotykany w dziełach pochodzących z Nieświeża, lecz również sama podobizna Radziwiłła,
wyraźnie odbiegająca od ryciny Leybowicza, wzorowanej na nieświeskim portrecie83. W danym
wypadku wizerunek nieświeski opierał się na innym pierwowzorze.
Czy galeria bialska zawierała portret Stanisława Radziwiłła? Prawdopodobnie brakło go tam,
jak leż w innych radziwiłłowskich zbiorach z osiemnastego lub drugiej połowy siedemnastego
wieku84. W 1760 róku obejmowała ona o 25 wizerunków mniej, niż istniejący w tym czasie zbiór
nieświeski i widocznie urywała się na portretach młodszej generacji książęcego rodu, żyjących na
początku XVIII stulecia. Rezydujący w bialskim zamku młodszy brat księcia Rybeńki — Hiero-
nim Florian Radziwiłł główną uwagę poświęcał sprawom muzyki i teatru85, nie interesując się
zbytnio malarstwem i jak widać nie troszczył się o systematyczne powiększanie galerii poprzez
włączanie do niej nowych dzieł. Tym bardziej trudno go posądzić o chęć uzupełnienia jej brakują-
cymi wizerunkami zmarłych przed wiekami przodków, do których należał Stanisław Radziwiłł.
81 Jw., s. 45.
82 T. Dobrowolski, Polskie malarstwo portretowe. Kraków 1948, tabl. 48.
83 Icônes, jw., ryc. 37.
8* Nie udało się znaleźć o nim żadnej wzmianki we wcześniejszych inwentarzach radziwiłłowskich, należących
nie tylko do linii nieświeskiej, lecz również i birżańskiej. Nie wspomina o nim spis obrazów odziedziczonych przez
Karolinę Radziwiłłównę. T. Sulerzyska, Inwentarz galerii obrazów Radziwiłłów z XVII w. Biuletyn Historii
Sztuki, Warszawa 1961, nr 3, s. 267—284. Brak go również wśród przechowywanych w Ermitażu wizerunków na-
leżących niegdyś do Bogusława Radziwiłła. Я. И. Смирнов, Рисунки Киева 1651 года по копиям их
конца XVIII века. Труды XIII археологического съезда в Екатеринославе, 1905, t. II. Москва 1908,
s. 383, 384.
85 Hieronim Florian Radziwiłł założył teatr w Białej oraz Slucku. Na jego polecenie została utworzona or-
kiestra, towarzysząca imprezom scenicznym. Książę sprowadził z Wiednia muzyków, śpiewaków, baletmistrzów
oraz całą grupę komediantów, którzy byli aktorami cesarskiego teatru. W Słucku szkolił się specjalny zespół bale-
towy, złożony z dzieci wybranych przez książęcych tancmistrzów. Oprócz oper, baletów, komedii, wystawianych
na scenach księcia Hieronima, funkcjonował tu również zespół marionetek oraz teatr cieni. Sajkowski, Od
Sierotki, jw., s. 189—206.
96
używana zwykle w zespołach dzieł o tych samych wymiarach i bliskich cechach zewnętrznych,
świadczy, że chodzi tu zapewne o ten sam jednolity zbiór, powiększony z biegiem czasu o nowe
płótna. Wydaje się zgoła nieprawdopodobne, by w obrębie Białej, do której należał pałacyk
w Rozkoszy istniały równocześnie dwie duże galerie przodków.
Możliwe, że ta właśnie galeria antenatów, znajdująca się w zamku, w którym spędził swe dzie-
ciństwo Michał Kazimierz Rybeńko, inspirowała go przy tworzeniu analogicznego zbioru nieś-
wieskich portretów, których układ został zapożyczony ze starszych płócien. O istnieniu podobnej
galerii portretów w wieńcu laurowym, świadczy przechowywany na Wawelu wizerunek Jerzego
IV Radziwiłła82. Mimo kompozycji zbliżonej do nieświeskich portretów, pochodzi on z innego
zbioru, na co wskazuje nie tylko odmienny układ skrzydeł umieszczonego tu herbowego orła.
nie spotykany w dziełach pochodzących z Nieświeża, lecz również sama podobizna Radziwiłła,
wyraźnie odbiegająca od ryciny Leybowicza, wzorowanej na nieświeskim portrecie83. W danym
wypadku wizerunek nieświeski opierał się na innym pierwowzorze.
Czy galeria bialska zawierała portret Stanisława Radziwiłła? Prawdopodobnie brakło go tam,
jak leż w innych radziwiłłowskich zbiorach z osiemnastego lub drugiej połowy siedemnastego
wieku84. W 1760 róku obejmowała ona o 25 wizerunków mniej, niż istniejący w tym czasie zbiór
nieświeski i widocznie urywała się na portretach młodszej generacji książęcego rodu, żyjących na
początku XVIII stulecia. Rezydujący w bialskim zamku młodszy brat księcia Rybeńki — Hiero-
nim Florian Radziwiłł główną uwagę poświęcał sprawom muzyki i teatru85, nie interesując się
zbytnio malarstwem i jak widać nie troszczył się o systematyczne powiększanie galerii poprzez
włączanie do niej nowych dzieł. Tym bardziej trudno go posądzić o chęć uzupełnienia jej brakują-
cymi wizerunkami zmarłych przed wiekami przodków, do których należał Stanisław Radziwiłł.
81 Jw., s. 45.
82 T. Dobrowolski, Polskie malarstwo portretowe. Kraków 1948, tabl. 48.
83 Icônes, jw., ryc. 37.
8* Nie udało się znaleźć o nim żadnej wzmianki we wcześniejszych inwentarzach radziwiłłowskich, należących
nie tylko do linii nieświeskiej, lecz również i birżańskiej. Nie wspomina o nim spis obrazów odziedziczonych przez
Karolinę Radziwiłłównę. T. Sulerzyska, Inwentarz galerii obrazów Radziwiłłów z XVII w. Biuletyn Historii
Sztuki, Warszawa 1961, nr 3, s. 267—284. Brak go również wśród przechowywanych w Ermitażu wizerunków na-
leżących niegdyś do Bogusława Radziwiłła. Я. И. Смирнов, Рисунки Киева 1651 года по копиям их
конца XVIII века. Труды XIII археологического съезда в Екатеринославе, 1905, t. II. Москва 1908,
s. 383, 384.
85 Hieronim Florian Radziwiłł założył teatr w Białej oraz Slucku. Na jego polecenie została utworzona or-
kiestra, towarzysząca imprezom scenicznym. Książę sprowadził z Wiednia muzyków, śpiewaków, baletmistrzów
oraz całą grupę komediantów, którzy byli aktorami cesarskiego teatru. W Słucku szkolił się specjalny zespół bale-
towy, złożony z dzieci wybranych przez książęcych tancmistrzów. Oprócz oper, baletów, komedii, wystawianych
na scenach księcia Hieronima, funkcjonował tu również zespół marionetek oraz teatr cieni. Sajkowski, Od
Sierotki, jw., s. 189—206.
96