Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (22.1978)

się nań transformowane w zupełnie.dowolny sposób oraz łączone między sobą elementy, w znacz-
nej części zapożyczone z płócien należących do różnych epok. Szaty znacznie odbiegające od
strojów powszechnie stosowanych w połowie XVIII wieku, musiały w mniemaniu artysty przy-
bliżyć tym samym ten portret do wizerunków powstałych w epoce, w której żyła Bonerówna.
Młoda kobieta o drobnych, delikatnych rysach twarzy odziana jest w suto marszczoną spódnicę,
uszytą z mieniącej się tkaniny i obszyty pasmanterią stanik. Mimo modnego w XVIII stuleciu,
bardzo dużego owalnego wycięcia stanik ten w połączeniu ze spódnicą przypomina wyraźnie
wzorowaną na modzie męskiej dwuczęściową alamodę, o długiej baskinie i nieco podwyższonej
talii; występuje ona około 1630 w modzie zachodnioeuropejskiej i szeroko rozpowszechnia się
w późniejszym okresie na terytorium Rzeczypospolitej91. Niektóre szczegóły ubioru przybierają
pod wpływem aktualnej mody nowy kształt. Rękawy o podwójnych bufach, tak charakterystyczne
dla drugiej ćwierci XVII w., tracą swą sztywność i zakończone są szeroką plisą. Zamiast spoty-
kanych w owym okresie płaskich rozet z galonu, pojawiają się na rękawach oraz staniku liczne
miękkie kokardy z jedwabnej wstążki. Szczególnie dziwne wrażenie sprawia przy głęboko dekolto-
wanej sukni szesnastowieczna kreza, która zastępuje tu maleńką kokieteryjną koronkową krezkę,
lub wstążkę, noszoną na obnażonej szyi przez osiemnastowieczne damy. Za plecami Bonerówny
piętrzy się podobnie jak w portrecie Stanisława Radziwiłła płaszcz, stanowiący tło dla całej figury.
Włosy kryje całkowicie niewielki czepek obszyty falbanką, na którym pojawia się masywny,
wzniesiony nad czołem diadem92, co przypomina kask Minerwy. W tym fantastycznym nakry-
ciu głowy zasługuje na uwagę egreta93 przypięta kokardą do czepka, ma ona kształt cie-
niutkich gałązek, uginających się pod ciężarem owalnych pereł, zwisających jak lśniące krople

91 W alamodzie występuje Cecylia Renata na konnym portrecie, pędzla Petera Danckersa de Rij. W galerii
radziwiłłowskiej alamoda pojawia się na konterfekcie Anny z Radziwiłłów Sauguszkowej (f 1659). Ten wygodny
dwuczęściowy strój byl używany nie tylko przez damy należące do najwyższych sfer, lecz również przez zamożne
mieszczki, a w skromniejszym wykonaniu nawet przez dziewczęta służebne. Jest on wymieniany jeezcze w inwenta-
rzach lat sześćdziesiątych XVII w. Gutkowska-Rychlewska, jw.,s. 448.

92 Ciężki złocisty diadem analogicznej formy występuje na portrecie Elżbiety z Branickich Tarłowej z 1736 r.
J. Waniewska, Portrety Jana Tarły. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, XVII, Warszawa 1973
il. 5.

93 Egrety o kształcie wysadzanych drogimi kamieniami gałązek spotykamy w szeregu niewieścich wizerunków
galerii nieświeskiej. Najstarszy z nich to portret Katarzyny Potockiej (t 1642), pierwszej, poślubionej 1638, żony
Janusza Radziwiłła. Icônes, jw., ryc. 55. Drugim z kolei jest wizerunek Katarzyny Tomickiej, zidentyfikowany
jako portret drugiej żony Janusza— Marii Mohylanki, poślubionej 1654. Icônes, jw.,ryc. 31. E. Kamieniec-
ka, Portrety Jana Szrettera. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, XVII, Warszawa 1973, s. 136, 138.
W obu wypadkach siedemnastowieczne egrety o masywnej zwartej formie zakończone są wisiorkami przypominają-
cymi okrągłe jagody, zaś pęk gałązek na drugim portrecie jest potraktowany dość naturalistycznie. Egrety tego typu
stają się znów modne w pierwszej połowie XVIII w., lecz w tym okresie wyraźnie się zmniejszają, zaś ich gałązki
przypominają nieco pióra. Takie klejnoty występują w wizerunkach Brygidy Petroneli z Radziwiłłów Sołohubo-
wej (1727—1744): Icônes, jw., ryc. 130 oraz Zofii z Rejów Radziwiłłowej (1704—1740): Icônes, jw., ryc. 132.
Około 1750 r. egreta przybiera charakterystyczny kształt ukazany na portrecie małżonki Stanisława Radziwiłła.

7*

99