Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (23.1979)

szerny apartament, pozwalający na urządzanie przyjęć, na których występowały dorosłe już córki,
otoczone rojem wielbicieli. W tym pałacu pani Ludwika zmarła w roku 185039.

Pani Ludwika Małachowska dwukrotnie naraziła się społeczności warszawskiej. Pierwszy raz
w 1818 r. ośmieszyła się w kołach literackich, przyjęła bowiem dedykację utworu Kajetana
Jaxy-Marcinkowskiego pt. Gorset, o dość frywolnej treści i sfinalizowała jego wydanie, nawet
nie czytając40, dumna jedynie z wyróżnienia. Drugi raz pani Małachowska miała do czynienia
z ingerencją społeczną, gdy z uporem odmawiała zgody na małżeństwo swej córki Stefanii
(zm. 1852) z Cezarem Platerem (1810—1869), emigrantem41. Po długich staraniach przyjaciół
ślub Stefanii odbył się ostatecznie w 1843 r. w Dreźnie42.

Karykatura Ludwiki powstała zapewne w tym mniej więcej czasie. Jeżeli sprawy Stefanii
mogły budzić współczucie Lanciego, to trzeba przyznać, że w stosunku do jej matki, a jednej
z pierwszych jego klientek w Polsce, poniosła go złośliwość. Według informacji pamiętnikarskich
Ludwika w młodości była bardzo piękna ,,z czasem roztyła się, nie tracąc nic z energii”. O jej
minionej urodzie świadczyć może portrecik akwarelowy nieokreślonego autora43. Chyba, że pani
Ludwika wykazywała także „energię” w czasie wznoszenia przez Lanciego budowli w parku
białaczowskim. Może to właśnie wyjaśniało by ironię określenia „Pasterka z Arkadii”.

Franc...le Temeraire — Franciszek Potocki, wśród osób objętych karykaturami Lanciego,
z racji zajmowanych stanowisk najwyższy rangą, wykształcony, bardzo bogaty, zamiłowany
zbieracz numizmatyk, kolekcjoner dzieł sztuki, ur. 1788 r. w Niemirowie, zm. 1853 w Warszawie,
był synem Wincentego Potockiego, właściciela ogromnych majątków w Galicji, i Anny z Myciel-
skich. Oficer wojsk Księstwa Warszawskiego, odznaczony w 1809 r. Legią Honorową, po upadku
Napoleona przeszedł na służbę rosyjską w 1815 r. jako major strzelców konnych w rosyjskiej
gwardii cesarskiej, w rok później podał się do dymisji z wojska i przeszedł do służby dyploma-
tycznej przy poselstwach-rosyjskich w Neapolu a później w Paryżu. W tym czasie zostaje miano-
wany szambelanem dworu rosyjskiego, w 1826 po powrocie do kraju — mistrzem obrzędów dwo-
ru. Po powstaniu listopadowym, dobrze widziany w kołach rządowych44, zostaje kolejno pre-
zesem Komisji Województwa Mazowieckiego w 1832 r., w 1835 członkiem Rady Stanu, w 1843

39 M. I. Kwiatkowska, I. Malinowska, Pałac Potockich. Warszawa 1976, s. 90—91.

40 K. Kn i a żnin. Pamiętniki, t. III, Wrocław-Warszawa-Kraków 1972, s. 373—375; W. Rosz-
kowska-Sykalowa, Marcinkowski Kajetan, [w:], Polski Słownik Biograficzny, t. XIX, s. 591.

41 K i c ka, jw., s. 191.

42 Żychliński., jw., R. XIII, s. 176.

43 Ludwika z Komarów Małachowska, akw., pap., 19 x 14. Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 131251.

44 Z. Wdowiszewski, Franciszek hr. Potocki (1780—1853) i jego zbiór monet i medali w Warszawie.
Nadbitka: Wiadomości Numizmatyczne, R. V, 1961, s. 140—141; Kalendarzyk Polityczny...wyd. Fr. Radzi-
szewski, na rok 1834—1848 (z indeksem); K. Kucz, Pamiątki Miasta Warszawy z roku 1853. Warszawa
1854, cz. II, s. 184—186; K. Wł. Wójcicki, Cmentarz Powązkowski pod Warszawą, t. II, Warszawa 1856,
s. 73—74; Żychliński, jw., R. XIV, s. 36.

313