Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (3(39).2014)

116

Sztuka starożytna


il. 5 I fig. 5
Lizymach, Tracja,
Pergamon, 305-281 p.n.e.,
tetradrachma, 16,80 g,
śr. 28,0 mm I Lysimachos,
Thrace, Pergamon,
305-281 BC, tetradrachm,
16.80 gm, diam. 28.0 mm
fot. I photo © Zbigniew Doliński I
Muzeum Narodowe w Warszawie

życia, leżą na terenach starożytnej Macedonii i Tracji. Emisje pierwszych królów ma-
cedońskich reprezentują pojedyncze egzemplarze, dopiero monety Filipa II stano-
wią znaczniejszy zespół. Władca ten od początku swego panowania wybijał w dużych
ilościach tetradrachmy z wyobrażeniem głowy Zeusa i jeżdźcem w mennicy w Pelli
i Amfipolis (il. 3). Po zdobyciu złotodajnych terenów u stóp góry Pangajos rozpoczął
emisję złotych staterów z głową Apollina i bigą. Wśród obiektów zaginionych znalazły
się cztery złote statery Filipa II, wszystkie w świetnym stanie zachowania, trzy spośród
nich zakupiono w Konstantynopolu. Na licznych kartach naukowych monet brązowych
tego władcy zanotowano, że zostały „znalezione nad brzegami rzeki Granik”.
Wszystkie wybijane przez Aleksandra Wielkiego drachmy i tetradrachmy nosiły ten
sam typ wizerunku, głowę młodego Heraklesa w skórze lwa i siedzącego na tronie Zeusa.
Emisje poszczególnych mennic odróżniają umieszczane na rewersie symbole i mono-
gramy. Z ogromnego zespołu monet tego króla w kolekcji Semerau-Siemianowskiego
ocalały jedynie egzemplarze srebrne i brązowe, reprezentujące większość działających
wówczas mennic. Pięć złotych staterów z głową Ateny i Nike zaginęło. Pochodziły z róż-
nych mennic i wszystkie zostały zakupione w Konstantynopolu. Oprócz nich w kolekcji
znajdował się niezwykle rzadki podwójny stater o wadze 16,40 gramów i w świetnym
stanie zachowania, wybity w mennicy w Pelli.
Monety królów panujących w Macedonii po śmierci Aleksandra Wielkiego są
skromniej reprezentowane. Najwięcej pochodzi z okresu Filipa Arridajosa, po kilka,
czasami kilkanaście z czasów Antygonidów. Bardzo często na kartach naukowych tej
części zbioru pojawiają się informacje o ich zakupie w Salonikach.
Po pokonaniu Macedonii przez Rzym, w 168 roku p.n.e. emitowano tam tetra-
drachmy z charakterystycznym wyobrażeniem głowy Artemidy umieszczonym po-
środku tarczy macedońskiej. Z kolekcji doktora pochodzi wspaniale zachowany eg-
zemplarz tej monety (il. 4).
Monety Tracji reprezentowane są przez świetnie skompletowane emisje miast:
Abdery, Anchialus, Apolonii, Bizante, Bizancjum, Maroneii, Mesembrii, miast
Chersonezu Trackiego, ponadto Peryntu oraz należącej do Tracji wyspy Tazos.
Najliczniej reprezentowane są emisje leżącego nad Bosforem Bizancjum, obejmujące
ponad sto srebrnych egzemplarzy z wyobrażeniem byka i delfina. Wszystkie zakupione
zostały w Konstantynopolu, niewierny, czy był to zakup jednorazowy (skarb?), czy wynik
ich długoletniego gromadzenia. Jednorodność monet oraz podobny stan zachowania
mogą wskazywać na ich wspólną proweniencję. Wśród monet Tazos na uwagę zasługują
wczesne srebrne statery z końca VI wieku p.n.e. z satyrem porywającym Menadę, mo-
nety brązowe z głową Heraklesa, lukiem i maczugą oraz tetradrachmy z głową Dionizosa
i stojącym Heraklesem. Monety królewskie reprezentują przede wszystkim emisje
Eizymacha, który rządził Tracją po śmierci Aleksandra Wielkiego. Na wybijanych przez
niego tetradrachmach widniała głowa ubóstwionego Aleksandra z rogiem Zeusa Amona
i siedząca na tronie Atena Nikeforos (il. 5).
Wśród strat wojennych, oprócz szeregu monet srebrnych i brązowych, odnotowano
również dwa złote statery, niestety z adnotacją „odlew”. Jak widać, kolekcja doktora nie
była wolna od falsyfikatów.
Do rzadkich monet należą emisje królów trackich panujących will wieku p.n.e.
- Kawarusa, Mostisa czy Adaiosa. Warto też wspomnieć o emisjach królów zależ-
nych od Rzymu takich jak Roimetalkes I, II i III panujący za czasów pierwszych ce-
sarzy rzymskich, niektóre w świetnym stanie zachowania. Przykładem może być brąz