Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (3(39).2014)

Paul Joannides

Dwie wersje obrazu Święta Rodzina
ze świętym Janem Chrzcicielem
i świętą Katarzyną Aleksandryjską
Gianfrancesca Penniego1

I
Rafael zmarł przedwcześnie i nieoczekiwanie 6 kwietnia 1520 roku, powierzywszy swoje nie-
dokończone projekty i sprawy florentczykowi Gianfrancesco Penniemu i rzymianinowi Giulio
Pippiemu, zwanemu Giulio Romano. Obaj blisko współpracowali z mistrzem, niewiele jednak
wiadomo nam o szczegółach, a lektura Vasariego stanowi tu niewielką pomoc. Nie zachowała
się żadna dokumentacja sprzed śmierci Rafaela dotycząca Penniego. Co do Giulia dysponujemy
jedynie kontraktem z 1519 roku dotyczącym budowy, w którą Rafael nie był zaangażowany2.
Wzmianki o spadkobiercach Rafaela pojawiają się dopiero po kwietniu 1520 roku. Jak
dowiadujemy się z listu do kardynała Giulia de Medici z 4 czerwca, już po upływie dwóch
miesięcy od śmierci malarza Giulio Romano spierał się z Giovannim da Udine na temat po-
działu prac przy dekoracji Villa Madama. Przy tej okazji nie został wymieniony Penni3, którego
nazwisko pojawia się obok Giulia dopiero w kontekście handlu dziełami sztuki, a nie samej
twórczości - chodzi o zakup antycznych marmurów z posiadłości handlarza Ciampoliniego
5 września 1520 roku. Penni jest wymieniany, tym razem samodzielnie, przy sprzedaży „sete
teste antiche” (siedmiu starożytnych głów) do Mantui 5 kwietnia 1525 roku4. Ponadto był on
świadkiem na ślubie siostry Pippiego z rzeźbiarzem Lorenzettem 23 lutego 1523 oraz podczas
podziału majątku po zmarłym ojcu między Giuliem a jego macochą 13 grudnia 1525 roku5.

1 Serdeczne podziękowania kieruję do autorów uzupełniających się tekstów o obrazach Gianfrancesco
Penniego w „Roczniku”: Grażyny Bastek, Barbaiy Łydżby-Kopczyńskiej, Elżbiety Pileckiej-Pietrusińskiej, Iwony
Marii Stefańskiej i Davida Love’a oraz do Agnieszki Morawińskiej, Ewy Unickiej i Zuzanny Unickiej oraz do Paula
Taylora za wszechstronną pomoc.
2 Tommaso Vincidor (żaden z jego obrazów nie jest nam znany) był świadkiem przy podpisywaniu doku-
mentu prawnego dotyczącego Rafaela 10 stycznia 1517 r. i bez wątpienia był bliskim współpracownikiem malarza.
Chociaż nie dziedziczył po Rafaelu, stawiał się najwyraźniej na równi z jego spadkobiercami, określając ich jako
„li mei conpagi, cue Zulio lo Jan Franciecho” w liście do Leona X wysłanym z Flandrii 20 lipca 1521 r. Zob. John
Shearman, Raphael in Early Modem Sources, vol. 1, New Haven-London 2003, s. 700-701.
3 Daniela Ferrari, Giulio Romano. Repertorio di fonti documentarie, vol. 1, Roma 1992, s. 6-7; J. Shearman,
Raphael in Early..., op. cit., s. 599-601.
4 D. Ferrari, op. cit., s. 83.
5 Ibidem, s. 31 i 113.