DOI issue:
Część III. Badania atrybucyjne i technologiczne nad dawnym malarstwem i rysunkiem / Part III. Attribution and Technological Research on Old Master Paintings and Drawings
DOI article:Borusowski, Piotr: Zaginiony i odnaleziony. Rysunek Klęcząca Joanna d'Arc Petera Paula Rubensa w Muzeum Narodowym w Warszawie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45362#0287
Piotr Borusowski
Zaginiony i odnaleziony. Rysunek Klęcząca
Joanna d'Arc Petera Paula Rubensa
w Muzeum Narodowym w Warszawie
W grudniu 1945 roku do Warszawy przybył transport dzieł sztuki pozyskanych w ramach
tzw. akcji rewindykacyjnej ze składnicy na zamku Paulinum w Jeleniej Górze1. Wśród nich
znajdował się niewielki rysunek, który przez kolejnych sześćdziesiąt lat przechowywany
był w Gabinecie Rycin i Rysunków Muzeum Narodowego w Warszawie jako Klęczący tycerz
autorstwa anonimowego artysty ze szkoły północnej, datowany na wiek siedemnasty2. Przy
okazji prowadzonych od 2009 roku prac nad katalogiem rysunków flamandzkich MNW udało
mi się ustalić, że przedstawia on Joannę d’Arc, znany jest badaczom twórczości Petera Paula
Rubensa, jednak uznawany jest przez nich za zaginiony od czasów II wojny światowej (il. 1).
Historia badań nad warszawskim rysunkiem sięga co najmniej lat dwudziestych minione-
go wieku, kiedy to przechowywany był w Schlesisches Museum der bildenden Künste we
Wrocławiu3. Pierwszy dowód zainteresowania szkicem dokumentuje przedwojenna fotogra-
fia, na której jest widoczny wraz z fragmentem karty albumu, na której się znajdował (il. 2).
Nie wiadomo, czy widoczny tuż pod nim napis Van Dyk [sic] odnosi się do Klęczącej Joanny
d’Arc, jednak na podkładce, na której naklejono zdjęcie, atrybucja ta została powtórzona4.
1 Na temat tzw. akcji rewindykacyjnej zob. Witold Kieszkowski, Składnica muzealna Paulinum i rewin-
dykacja zabytków na Dolnym Śląsku, „Pamiętniki Związku Historyków Sztuki i Kultury” 1948,1.1, s. 135-158; Józef
Gębczak, Losy ruchomego mienia kulturalnego i artystycznego na Dolnym Śląsku w czasie drugiej wojny światowej,
Wrocław 2000; Lidia Karecka, Akcja rewindykacyjna w latach iąąy-iąyo. Spór o terminologię czy istotę rzeczy, „Ochrona
Zabytków” 2002, nr 3-4, s. 404-409.
2 Karta naukowa rysunku zawierająca te dane została sporządzona w 1985 r.
3 Alwin Schultz, który w 1877 r. opisał po raz pierwszy albumy Desseins originaux, z których pochodzi
Joanna d’Arc, wspomina o rysunku podpisanym imieniem Rubensa („Bezeichnet mit dem Namen P. Rubens eine
Skizze, Feder und Bister, darstellend eine Frauengestalt”). Chodzi tu jednak o inny rysunek, przypisywany obecnie
LodewijkowiToeputowi (Madonna ze sceny zwiastowania i dwa studia głów kobiecych, nr inw. Rys.Ob.d.1241 MNW).
Zob. Alwin Schultz, Die Sammlung von Handzeichnungen in der Breslauer Stadtbibliothek, „Anzeiger für Kunde der
deutsche Vorzeit” 1877,24, Nr. 5, kol. 142.
4 Pod zdjęciem, niebieskim atramentem: Dyck, Anthonis van; na verso podkładki, niebieskim atramentem:
Aus den der Stadt gehörigen Klebebändern, poniżej tuszowa pieczęć Schlesisches Museum der bildenden Künste
(L.22659 i numer: 23680 (przedwojenny numer inwentarza - „Lagerbuch”). Zbiór reprodukcji fotograficznych
i światłodrukowych Schlesisches Museum der bildenden Künste liczy 15 720 sztuk i przechowywany jest obecnie
w Gabinecie Dokumentów Muzeum Narodowego we Wrocławiu (dalej jako MNWr). Zob. Piotr Borusowski,
‘Dessins Originaux’. Osiemnastowieczna kolekcja ty sunków w Muzeum Narodowym w Warszawie. Stan i perspektywy
badań / ‘Dessins Originaux’. An i8th century collection of drawings at the National Museum in Warsaw. State and
prospects of research [w:j Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach
nowożytnych, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheuerer, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2011, s. 231-238.
Zaginiony i odnaleziony. Rysunek Klęcząca
Joanna d'Arc Petera Paula Rubensa
w Muzeum Narodowym w Warszawie
W grudniu 1945 roku do Warszawy przybył transport dzieł sztuki pozyskanych w ramach
tzw. akcji rewindykacyjnej ze składnicy na zamku Paulinum w Jeleniej Górze1. Wśród nich
znajdował się niewielki rysunek, który przez kolejnych sześćdziesiąt lat przechowywany
był w Gabinecie Rycin i Rysunków Muzeum Narodowego w Warszawie jako Klęczący tycerz
autorstwa anonimowego artysty ze szkoły północnej, datowany na wiek siedemnasty2. Przy
okazji prowadzonych od 2009 roku prac nad katalogiem rysunków flamandzkich MNW udało
mi się ustalić, że przedstawia on Joannę d’Arc, znany jest badaczom twórczości Petera Paula
Rubensa, jednak uznawany jest przez nich za zaginiony od czasów II wojny światowej (il. 1).
Historia badań nad warszawskim rysunkiem sięga co najmniej lat dwudziestych minione-
go wieku, kiedy to przechowywany był w Schlesisches Museum der bildenden Künste we
Wrocławiu3. Pierwszy dowód zainteresowania szkicem dokumentuje przedwojenna fotogra-
fia, na której jest widoczny wraz z fragmentem karty albumu, na której się znajdował (il. 2).
Nie wiadomo, czy widoczny tuż pod nim napis Van Dyk [sic] odnosi się do Klęczącej Joanny
d’Arc, jednak na podkładce, na której naklejono zdjęcie, atrybucja ta została powtórzona4.
1 Na temat tzw. akcji rewindykacyjnej zob. Witold Kieszkowski, Składnica muzealna Paulinum i rewin-
dykacja zabytków na Dolnym Śląsku, „Pamiętniki Związku Historyków Sztuki i Kultury” 1948,1.1, s. 135-158; Józef
Gębczak, Losy ruchomego mienia kulturalnego i artystycznego na Dolnym Śląsku w czasie drugiej wojny światowej,
Wrocław 2000; Lidia Karecka, Akcja rewindykacyjna w latach iąąy-iąyo. Spór o terminologię czy istotę rzeczy, „Ochrona
Zabytków” 2002, nr 3-4, s. 404-409.
2 Karta naukowa rysunku zawierająca te dane została sporządzona w 1985 r.
3 Alwin Schultz, który w 1877 r. opisał po raz pierwszy albumy Desseins originaux, z których pochodzi
Joanna d’Arc, wspomina o rysunku podpisanym imieniem Rubensa („Bezeichnet mit dem Namen P. Rubens eine
Skizze, Feder und Bister, darstellend eine Frauengestalt”). Chodzi tu jednak o inny rysunek, przypisywany obecnie
LodewijkowiToeputowi (Madonna ze sceny zwiastowania i dwa studia głów kobiecych, nr inw. Rys.Ob.d.1241 MNW).
Zob. Alwin Schultz, Die Sammlung von Handzeichnungen in der Breslauer Stadtbibliothek, „Anzeiger für Kunde der
deutsche Vorzeit” 1877,24, Nr. 5, kol. 142.
4 Pod zdjęciem, niebieskim atramentem: Dyck, Anthonis van; na verso podkładki, niebieskim atramentem:
Aus den der Stadt gehörigen Klebebändern, poniżej tuszowa pieczęć Schlesisches Museum der bildenden Künste
(L.22659 i numer: 23680 (przedwojenny numer inwentarza - „Lagerbuch”). Zbiór reprodukcji fotograficznych
i światłodrukowych Schlesisches Museum der bildenden Künste liczy 15 720 sztuk i przechowywany jest obecnie
w Gabinecie Dokumentów Muzeum Narodowego we Wrocławiu (dalej jako MNWr). Zob. Piotr Borusowski,
‘Dessins Originaux’. Osiemnastowieczna kolekcja ty sunków w Muzeum Narodowym w Warszawie. Stan i perspektywy
badań / ‘Dessins Originaux’. An i8th century collection of drawings at the National Museum in Warsaw. State and
prospects of research [w:j Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach
nowożytnych, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheuerer, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2011, s. 231-238.