DOI Heft:
Część III. Badania atrybucyjne i technologiczne nad dawnym malarstwem i rysunkiem / Part III. Attribution and Technological Research on Old Master Paintings and Drawings
DOI Artikel:Bastek, Grażyna; Łydżba-Kopczynska, Barbara; Pilecka-Pietrusińska, Elżbieta; Stefańska, Iwona Maria: Święta Rodzina ze świętym Janem Chrzcicielem i świętą Katarzyną Aleksandryjską Gianfrancesca Penniego - badania technologiczne wersji z Warszawy i Bostonu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45362#0164
Grażyna Bastek et al. Święta Rodzina ze świętym Janem Chrzcicielem...
163
analogiczne pęknięcia, jednak nieco mniej wyraźne z powodu znajdującej się na nich warstwy
przemalowania (il. 15).
Hipotezie o transferze nie przeczą inne cechy obrazu bostońskiego. Księżycowe odkształ-
cenia płótna bezpośrednio przylegającego do warstwy malarskiej mogły powstać zarówno
w trakcie przygotowywania płótna oryginalnego, jak i transferowego, przez napięcie go na
krosno pomocnicze i przeklejenie. Ponadto wyraźnie widoczne na licu odbicie grenu płótna
mogło być spowodowane dużym naciskiem, stosowanym w trakcie zabiegu przeniesienia
(fakt ten dodatkowo uprawdopodabnia opisaną wcześniej przyczynę powstania poziomego
pęknięcia, obserwowanego na postaci świętego Józefa).
Różnica wielkości obu obrazów może wynikać (niezależnie od faktu obcięcia bocznych
krawędzi obrazu warszawskiego) z techniki wykonania transferu - rozmiękczenia zaprawy
i oddzielenia warstw malarskich od podłoża, nacisku w procesie przyklejania do płótna trans-
ferowego, które musiało mieć nieco większe niż oryginalny obraz wymiary.
Zachowały się opisy różnych sposobów wykonywania transferów, wśród których były
metody polegające na rozmiękczaniu lub wypłukiwaniu zaprawy12. Zabiegi te mogły również
wpłynąć na różnicę w wyglądzie kresek podrysowań w badanych obrazach. Znane są przykłady
12 Giovanni Secco-Suardo, II Restauratore dei dipinti, Milano 1918, s. 132-134; Emmanuelle Philippe,
Innover, connaître et transmettre. L'art de la restauration selon François-Toussaint Hacquin (1756-1832), „Technè” 2008,
no. 27-28, s. 53-59; Marta Lempart-Geratowska, Transfer malowideł sztalugowych. Cz. i, Historia, metodyka, stan
badań/Transfer of easel paintings. Pt. i, History, methodology, current state of research, Kraków 2010. Studia i Materiały
Wydziału Konserwacji i Restauracji Dział Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. 20.
il. 141 fig. 14
Reflektogram
w podczerwieni (IRR)
obrazu bostońskiego
ujawniający
charakterystyczne
pęknięcie warstw
malarskich często
występujące przy
transferach I Infrared
reflectogram (IRR)
of the Boston painting
revealing characteristic
crack often occurring
upon transfer
fot. I photo © Childs Gallery,
Boston
163
analogiczne pęknięcia, jednak nieco mniej wyraźne z powodu znajdującej się na nich warstwy
przemalowania (il. 15).
Hipotezie o transferze nie przeczą inne cechy obrazu bostońskiego. Księżycowe odkształ-
cenia płótna bezpośrednio przylegającego do warstwy malarskiej mogły powstać zarówno
w trakcie przygotowywania płótna oryginalnego, jak i transferowego, przez napięcie go na
krosno pomocnicze i przeklejenie. Ponadto wyraźnie widoczne na licu odbicie grenu płótna
mogło być spowodowane dużym naciskiem, stosowanym w trakcie zabiegu przeniesienia
(fakt ten dodatkowo uprawdopodabnia opisaną wcześniej przyczynę powstania poziomego
pęknięcia, obserwowanego na postaci świętego Józefa).
Różnica wielkości obu obrazów może wynikać (niezależnie od faktu obcięcia bocznych
krawędzi obrazu warszawskiego) z techniki wykonania transferu - rozmiękczenia zaprawy
i oddzielenia warstw malarskich od podłoża, nacisku w procesie przyklejania do płótna trans-
ferowego, które musiało mieć nieco większe niż oryginalny obraz wymiary.
Zachowały się opisy różnych sposobów wykonywania transferów, wśród których były
metody polegające na rozmiękczaniu lub wypłukiwaniu zaprawy12. Zabiegi te mogły również
wpłynąć na różnicę w wyglądzie kresek podrysowań w badanych obrazach. Znane są przykłady
12 Giovanni Secco-Suardo, II Restauratore dei dipinti, Milano 1918, s. 132-134; Emmanuelle Philippe,
Innover, connaître et transmettre. L'art de la restauration selon François-Toussaint Hacquin (1756-1832), „Technè” 2008,
no. 27-28, s. 53-59; Marta Lempart-Geratowska, Transfer malowideł sztalugowych. Cz. i, Historia, metodyka, stan
badań/Transfer of easel paintings. Pt. i, History, methodology, current state of research, Kraków 2010. Studia i Materiały
Wydziału Konserwacji i Restauracji Dział Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. 20.
il. 141 fig. 14
Reflektogram
w podczerwieni (IRR)
obrazu bostońskiego
ujawniający
charakterystyczne
pęknięcie warstw
malarskich często
występujące przy
transferach I Infrared
reflectogram (IRR)
of the Boston painting
revealing characteristic
crack often occurring
upon transfer
fot. I photo © Childs Gallery,
Boston