DOI Heft:
Część IV. Sztuka XX i XXI wieku / Part IV. Art of the Twentieth and Twenty First Century
DOI Artikel:Jeziorowski, Tomasz: "Centralny Okręg Przemysłowy - reportaż malarski 1938". Pejzaże industrialne Rafała Malczewskiego z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45362#0351
350
Sztuka XX i XXI wieku
Zdarzały się także pozytywne, wręcz entuzjastyczne recenzje, jak napisana przez Mieczy-
sława Wałlisa, który rozsmakowuje się w opisach bujnych zestawień kolorystycznych:
„[...] doznajemy radosnego wstrząsu. Wielkie plamy szmaragdowe i oliwkowe, błękitne i lila
tych malowideł, poprzecinane tu i ówdzie smugami ostrej żółci lub czerwieni, działające na
nas w sposób żywiołowy. [...] »Blaszane«, »plakatowe« - powiadają o obrazach Malczewskiego
zwolennicy współczesnego koloryzmu francuskiego. [...] raduje nasz wzrok swemi świeżemi
i żywemi plamami barwnemi”, zauważa także nowatorstwo formy i tematu, zerwanie z tra-
dycyjnymi przedstawieniami budynków przemysłowych46. Czy bardzo interesująca ocena
Tadeusza Pruszkowskiego, wskazująca artyście możliwości eksploracji nowego rodzaju sztuki:
„Rafał Malczewski postawił sobie piękne zadanie uplastycznienia COP-u. Zbiegał i omalował
Sandomierz, Mielec i okolice. Powstające fabryki i warsztaty, zapory, turbiny i sieci wysokiego
napięcia z taką samą pasją jak kolega batalista zady końskie, szablice, piki i armaty. [...] Powstaje
w ten sposób rzecz wielce przydatna, autentycznie uplastyczniona historia Centralnego Okręgu
w obrazach. Tego żadna fotografia tak nie odda jak Rafał. Fotografia czy nawet fotomontaż nie
umie tak wyeliminować rzeczy zbędnych i podkreślić najważniejsze. Mam wrażenie, że Rafał
Malczewski niezwykle by się nadał do projektowania świetnych plakatów przemysłowych nie
wiem, czy jest w tym kierunku wyzyskany”47.
Kolekcja należąca do Muzeum Narodowego w Warszawie, licząca trzy obrazy i sześć
akwarel, jest największym zachowanym zespołem z cyklu „Centralny Okręg Przemysłowy”
Rafała Malczewskiego. Jest także jednym z ważniejszych przykładów prac artystycznych po-
wstałych na zamówienie władz II RP, które pragnęły kreować i legitymizować wizję sukcesu
państwa polskiego pod swymi rządami. „Propaganda sukcesów gospodarczych, które miały
zapewnić zindustrializowane regiony: COP, Górny Śląsk wzmocniony przemysłem energe-
tycznym Zaolzia i wreszcie duma Drugiej Rzeczypospolitej - port w Gdyni, miała utwierdzić
naród w przeświadczeniu, że Polska jest szybko rozwijającym się gospodarczo nowoczesnym
państwem”48.
46 Mieczysław Wallis, Wystawy wI.P.S.-ie. C.O.P. Rafała Malczewskiego, „Wiadomości Literackie 1939’
nr 3, s. 7.
47 Tadeusz Pruszkowski, [s.t.J, „Gazeta Polska” 1939’nr I-
48 I. Luba, Duch romantyzmu i modernizacja..., op. cit., s. 162.
Sztuka XX i XXI wieku
Zdarzały się także pozytywne, wręcz entuzjastyczne recenzje, jak napisana przez Mieczy-
sława Wałlisa, który rozsmakowuje się w opisach bujnych zestawień kolorystycznych:
„[...] doznajemy radosnego wstrząsu. Wielkie plamy szmaragdowe i oliwkowe, błękitne i lila
tych malowideł, poprzecinane tu i ówdzie smugami ostrej żółci lub czerwieni, działające na
nas w sposób żywiołowy. [...] »Blaszane«, »plakatowe« - powiadają o obrazach Malczewskiego
zwolennicy współczesnego koloryzmu francuskiego. [...] raduje nasz wzrok swemi świeżemi
i żywemi plamami barwnemi”, zauważa także nowatorstwo formy i tematu, zerwanie z tra-
dycyjnymi przedstawieniami budynków przemysłowych46. Czy bardzo interesująca ocena
Tadeusza Pruszkowskiego, wskazująca artyście możliwości eksploracji nowego rodzaju sztuki:
„Rafał Malczewski postawił sobie piękne zadanie uplastycznienia COP-u. Zbiegał i omalował
Sandomierz, Mielec i okolice. Powstające fabryki i warsztaty, zapory, turbiny i sieci wysokiego
napięcia z taką samą pasją jak kolega batalista zady końskie, szablice, piki i armaty. [...] Powstaje
w ten sposób rzecz wielce przydatna, autentycznie uplastyczniona historia Centralnego Okręgu
w obrazach. Tego żadna fotografia tak nie odda jak Rafał. Fotografia czy nawet fotomontaż nie
umie tak wyeliminować rzeczy zbędnych i podkreślić najważniejsze. Mam wrażenie, że Rafał
Malczewski niezwykle by się nadał do projektowania świetnych plakatów przemysłowych nie
wiem, czy jest w tym kierunku wyzyskany”47.
Kolekcja należąca do Muzeum Narodowego w Warszawie, licząca trzy obrazy i sześć
akwarel, jest największym zachowanym zespołem z cyklu „Centralny Okręg Przemysłowy”
Rafała Malczewskiego. Jest także jednym z ważniejszych przykładów prac artystycznych po-
wstałych na zamówienie władz II RP, które pragnęły kreować i legitymizować wizję sukcesu
państwa polskiego pod swymi rządami. „Propaganda sukcesów gospodarczych, które miały
zapewnić zindustrializowane regiony: COP, Górny Śląsk wzmocniony przemysłem energe-
tycznym Zaolzia i wreszcie duma Drugiej Rzeczypospolitej - port w Gdyni, miała utwierdzić
naród w przeświadczeniu, że Polska jest szybko rozwijającym się gospodarczo nowoczesnym
państwem”48.
46 Mieczysław Wallis, Wystawy wI.P.S.-ie. C.O.P. Rafała Malczewskiego, „Wiadomości Literackie 1939’
nr 3, s. 7.
47 Tadeusz Pruszkowski, [s.t.J, „Gazeta Polska” 1939’nr I-
48 I. Luba, Duch romantyzmu i modernizacja..., op. cit., s. 162.