DOI Artikel:
Dokumentacja i konserwacja malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego w województwie wrocławskim w latach 1967-1969
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13798#0142
Dokumentacja i konserwacja w latach 1967—1969
99
(lamówki, szat, diadem, sandały) wykonane zlotem płatkowym
na pulmencie, srebrzenia (pas) — srebrem metalicznym.
Struktura drewna zachowała się dobrze, od odwrocia wi-
doczne otwory po owadach. Zaprawa i warstwa malarska grube,
deformujące oryginalny ryt rzeźbiarski, w wielu miejscach od-
padały. W miejscach odprysków białej farby widoczny był kolor
polichromii leżącej bezpośrednio na drewnie (na szatach czer-
wień, na włosach ugier). Lewe przedramię wraz z fałdami
sukni odpadło w miejscu pierwotnego sklejenia drewna. Cała
powierzchnia rzeźby była mocno zabrudzona.
Powierzchnię rzeźby oczyszczono mechanicznie z brudu.
Przyklejono lewe przedramię, spękaną i odpadającą warstwę
malarską przytwierdzono do podłoża (alkohol poliwinylowy),
a następnie oczyszczono chemicznie, roztworem wody amonia-
kalnej i spirytusu, neutralizowanym terpentyną. Ubytki uzupeł-
niono kitówką kredowo-klejową i wyretuszowano farbami olej-
nymi. Całość pokryto werniksem (żywica elemi w terpentynie).
Rzeźbę konserwowała w 1968 r. Pracownia Konserwatorska
Muzeum Narodowego we Wrocławiu (mgr D. Stankiewiczowa),
w związku z jej wypożyczeniem na wystawę „Rzeźba śląska
1650-1770".
DOBROMIERZ (powiat Jawor)
Czternaście obrazów z kościoła parafialnego
Obrazy Drogi Krzyżowej z końca XVIII w., malowane
olejno na płótnie, na zaprawie bolusowej.
Ogólna tonacja obrazów była brunatnozielona i ugrowa, z wy-
rywającymi się plamami szat postaci, roślinności lub nieba.
Całość malowana płasko, grubo, dość schematycznie. Tła obra-
zów stanowiła bądź ciemnozielona, ugrowa architektura, bądź
pejzaż w podobnej lub nieco jaśniejszej gamie. Kolory szat su-
rowe (zieleń, ultramaryna, żółcień, biel, ugier, brąz, czerń).
Na skutek pociemnienia werniksu ciemniejsze części obrazów
przeszły w głęboką czerń, czyniąc nie czytelnymi wiele szcze-
gółów, zaś w partiach jasnych stary werniks tworzył żółte,
brudne zabarwienia. Obrazy nosiły ślady wcześniejszej konser-
wacji (wzmocnienia krawędzi i licznych ubytków pasami płótna
lub łatami, klejonymi na klej skrobiowy). Stacja V — Cyre-
nejczyk pomaga dźwigać krzyż — miała ubytki i rozdarcia,
zabezpieczone papierem pakunkowym, uzupełnienia ubytków
pierwotnej zaprawy kitem kredowo-klejowym. Wszystkie obrazy
miały przy dolnej krawędzi wystrzępienia, szerokości ok. 7 cm.
Część obrazów była zaatakowana przez pleśnie, niektóre miały
sfałdowane płótno oraz liczne ubytki warstwy malarskiej, nie-
które malowidła pokrywała bardzo drobna siatka spękań, two-
rząca daszki, w innych występowały spękania centryczne.
Sondaże w głąb warstwy malarskiej wykazały, że pierwotna
warstwa malowideł jest zróżnicowana pod względem grubości
(w miejscach jasnych gruba, z widocznymi uderzeniami pędzla,
w partiach ciemnych cienka, laserunkowa, ukazująca fakturę
płótna). Prace objęły oczyszczenie obrazów z grubej warstwy
brudu oraz usunięcie (mechaniczne) lat i czerwonej warstwy
zabezpieczającej odwrocia. Po oczyszczeniu lica obrazów (ter-
pentyna) płótna zdublowano na masę woskowo-żywiczną, a na-
stępnie usunięto werniksy i przemalowania (kompresy z miesza-
nek: benzen, alkohol, octan etylu oraz benzen, alkohol,
aceton, ksylen, albo alkohol, dioksan — neutralizowane ter-
pentyną). W miejscach ubytków zaprawy założono nowe kity
woskowe i zapunktowano je. Wszystkie obrazy zawerniksowano
i naciągnięto na nowe krosna sosnowe (zdezynfekowane forma-
liną).
Należy podkreślić, że po usunięciu przemalowań i starych
werniksów uzyskano pierwotną świetlistość barw i subtelny
światłocień, dzięki czemu poszczególne sceny stały się czytelne
i bardziej zróżnicowane kolorystycznie.
Prace konserwatorskie przeprowadziła mgr. M. Neczaj-
Arendarska w okresie od 16 lutego do 28 czerwca 1968 r.
Finansował użytkownik, z nakazu Wojewódzkiego Konserwa-
tora Zabytków.
DOBROMIERZ (powiat Jawor)
Czternaście obramień do obrazów w kościele parafialnym
Obramienia do obrazów Drogi Krzyżowej, z końca XVIII w.,
z drewna sosnowego i lipowego (snycerka), rzeźbione, poli-
chromowane olejno, zaprawa kredowo-klejowa, srebrzenia na
pulment ze złocistym laserunkiem.
Drewno, szczególnie w częściach rzeźbionych, było bardzo
zniszczone przez owady (kołatek), posiadało liczne ubytki
(około 15%). Całość ram uległa odkształceniu, rozklejeniu
i spękaniu. Zaprawa odspojona i osypująca się łącznie ze sre-
brzeniami. Srebrzenia miejscami przetarte, miejscami pokryte
pociemniałym szelakiem. Również fragmenty malowane były
odspojone z ubytkami zaprawy i pokryte farbą olejną lub
brązem pozlotniczym.
Drewno poddano dezynsekcji (10% sublimat w alkoholu
metylowym). Odspojenia i pęcherze zaprawy przytwierdzono
(„POW" w metanolu), a wszystkie ruchome elementy ornamentu
przyklejono (90% „POW") do wcześniej wykonanego podłoża
z 6 mm sklejki olchowej. Kontury zewnętrzne ornamentów za-
bezpieczono opaską z kitu polioctanowo-kredowo-trocinowego.
Mniejsze ubytki ornamentów i części konstrukcyjnych uzu-
pełniono masą polioctanowo-trocinową, większe rekonstruo-
wano (drewno lipowe). Fragmenty rekonstruowane oraz ubytki
zaprawy przeklejono klejem skórnym, zagruntowano (zaprawa
kredowo-klejowa) i wyszlifowano.
Ściemniałe i nierówno położone warstwy szelaku usunięto,
miejsca zoksydowanego srebra oczyszczono i pokryto cienką
warstwą złocistego laserunku. Partie nowej zaprawy wypunkto-
wano farbami wodnymi i pokryto złocistym lakierem. Ubytki
polichromii na konstrukcyjnych elementach ram uzupełniono,
wypunktowano farbami olejnymi i zawerniksowano. Nowe
podłoża ze sklejki pociągnięto na odwrociach pokostem na go-
rąco, a po wyschnięciu — wodoodpornym lakierem bezbarw-
nym. Zawieszenie ram wykonano z drutu duraluminiowego.
Wmontowane obrazy (po konserwacji w 1968 r.) przymoco-
wano do ram ruchomymi płytkami z polimetakrylanu metylu
(na śrubie nierdzewnej).
Konserwację przeprowadziła mgr M. Neczaj-Arendarska
w czasie od kwietnia do sierpnia 1969 r. Finansował użytkownik,
z nakazu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocła-
wiu.
DROGOMIŁOWICE (powiat Środa Śląska)
Obraz w kościele filialnym
Obraz Ukrzyżowanie, z 1600 r. (data w lewym dolnym na-
rożniku), malowany techniką temperową na szarej zaprawie
o spoiwie klejowym, na desce z drewna iglastego.
Drewno podobrazia było nieco zniszczone przez owady
(kołatek). W dwóch miejscach u góry widoczne były pęknięcia
deski. Warstwa malarska, pokryta grubą warstwą bardzo po-
99
(lamówki, szat, diadem, sandały) wykonane zlotem płatkowym
na pulmencie, srebrzenia (pas) — srebrem metalicznym.
Struktura drewna zachowała się dobrze, od odwrocia wi-
doczne otwory po owadach. Zaprawa i warstwa malarska grube,
deformujące oryginalny ryt rzeźbiarski, w wielu miejscach od-
padały. W miejscach odprysków białej farby widoczny był kolor
polichromii leżącej bezpośrednio na drewnie (na szatach czer-
wień, na włosach ugier). Lewe przedramię wraz z fałdami
sukni odpadło w miejscu pierwotnego sklejenia drewna. Cała
powierzchnia rzeźby była mocno zabrudzona.
Powierzchnię rzeźby oczyszczono mechanicznie z brudu.
Przyklejono lewe przedramię, spękaną i odpadającą warstwę
malarską przytwierdzono do podłoża (alkohol poliwinylowy),
a następnie oczyszczono chemicznie, roztworem wody amonia-
kalnej i spirytusu, neutralizowanym terpentyną. Ubytki uzupeł-
niono kitówką kredowo-klejową i wyretuszowano farbami olej-
nymi. Całość pokryto werniksem (żywica elemi w terpentynie).
Rzeźbę konserwowała w 1968 r. Pracownia Konserwatorska
Muzeum Narodowego we Wrocławiu (mgr D. Stankiewiczowa),
w związku z jej wypożyczeniem na wystawę „Rzeźba śląska
1650-1770".
DOBROMIERZ (powiat Jawor)
Czternaście obrazów z kościoła parafialnego
Obrazy Drogi Krzyżowej z końca XVIII w., malowane
olejno na płótnie, na zaprawie bolusowej.
Ogólna tonacja obrazów była brunatnozielona i ugrowa, z wy-
rywającymi się plamami szat postaci, roślinności lub nieba.
Całość malowana płasko, grubo, dość schematycznie. Tła obra-
zów stanowiła bądź ciemnozielona, ugrowa architektura, bądź
pejzaż w podobnej lub nieco jaśniejszej gamie. Kolory szat su-
rowe (zieleń, ultramaryna, żółcień, biel, ugier, brąz, czerń).
Na skutek pociemnienia werniksu ciemniejsze części obrazów
przeszły w głęboką czerń, czyniąc nie czytelnymi wiele szcze-
gółów, zaś w partiach jasnych stary werniks tworzył żółte,
brudne zabarwienia. Obrazy nosiły ślady wcześniejszej konser-
wacji (wzmocnienia krawędzi i licznych ubytków pasami płótna
lub łatami, klejonymi na klej skrobiowy). Stacja V — Cyre-
nejczyk pomaga dźwigać krzyż — miała ubytki i rozdarcia,
zabezpieczone papierem pakunkowym, uzupełnienia ubytków
pierwotnej zaprawy kitem kredowo-klejowym. Wszystkie obrazy
miały przy dolnej krawędzi wystrzępienia, szerokości ok. 7 cm.
Część obrazów była zaatakowana przez pleśnie, niektóre miały
sfałdowane płótno oraz liczne ubytki warstwy malarskiej, nie-
które malowidła pokrywała bardzo drobna siatka spękań, two-
rząca daszki, w innych występowały spękania centryczne.
Sondaże w głąb warstwy malarskiej wykazały, że pierwotna
warstwa malowideł jest zróżnicowana pod względem grubości
(w miejscach jasnych gruba, z widocznymi uderzeniami pędzla,
w partiach ciemnych cienka, laserunkowa, ukazująca fakturę
płótna). Prace objęły oczyszczenie obrazów z grubej warstwy
brudu oraz usunięcie (mechaniczne) lat i czerwonej warstwy
zabezpieczającej odwrocia. Po oczyszczeniu lica obrazów (ter-
pentyna) płótna zdublowano na masę woskowo-żywiczną, a na-
stępnie usunięto werniksy i przemalowania (kompresy z miesza-
nek: benzen, alkohol, octan etylu oraz benzen, alkohol,
aceton, ksylen, albo alkohol, dioksan — neutralizowane ter-
pentyną). W miejscach ubytków zaprawy założono nowe kity
woskowe i zapunktowano je. Wszystkie obrazy zawerniksowano
i naciągnięto na nowe krosna sosnowe (zdezynfekowane forma-
liną).
Należy podkreślić, że po usunięciu przemalowań i starych
werniksów uzyskano pierwotną świetlistość barw i subtelny
światłocień, dzięki czemu poszczególne sceny stały się czytelne
i bardziej zróżnicowane kolorystycznie.
Prace konserwatorskie przeprowadziła mgr. M. Neczaj-
Arendarska w okresie od 16 lutego do 28 czerwca 1968 r.
Finansował użytkownik, z nakazu Wojewódzkiego Konserwa-
tora Zabytków.
DOBROMIERZ (powiat Jawor)
Czternaście obramień do obrazów w kościele parafialnym
Obramienia do obrazów Drogi Krzyżowej, z końca XVIII w.,
z drewna sosnowego i lipowego (snycerka), rzeźbione, poli-
chromowane olejno, zaprawa kredowo-klejowa, srebrzenia na
pulment ze złocistym laserunkiem.
Drewno, szczególnie w częściach rzeźbionych, było bardzo
zniszczone przez owady (kołatek), posiadało liczne ubytki
(około 15%). Całość ram uległa odkształceniu, rozklejeniu
i spękaniu. Zaprawa odspojona i osypująca się łącznie ze sre-
brzeniami. Srebrzenia miejscami przetarte, miejscami pokryte
pociemniałym szelakiem. Również fragmenty malowane były
odspojone z ubytkami zaprawy i pokryte farbą olejną lub
brązem pozlotniczym.
Drewno poddano dezynsekcji (10% sublimat w alkoholu
metylowym). Odspojenia i pęcherze zaprawy przytwierdzono
(„POW" w metanolu), a wszystkie ruchome elementy ornamentu
przyklejono (90% „POW") do wcześniej wykonanego podłoża
z 6 mm sklejki olchowej. Kontury zewnętrzne ornamentów za-
bezpieczono opaską z kitu polioctanowo-kredowo-trocinowego.
Mniejsze ubytki ornamentów i części konstrukcyjnych uzu-
pełniono masą polioctanowo-trocinową, większe rekonstruo-
wano (drewno lipowe). Fragmenty rekonstruowane oraz ubytki
zaprawy przeklejono klejem skórnym, zagruntowano (zaprawa
kredowo-klejowa) i wyszlifowano.
Ściemniałe i nierówno położone warstwy szelaku usunięto,
miejsca zoksydowanego srebra oczyszczono i pokryto cienką
warstwą złocistego laserunku. Partie nowej zaprawy wypunkto-
wano farbami wodnymi i pokryto złocistym lakierem. Ubytki
polichromii na konstrukcyjnych elementach ram uzupełniono,
wypunktowano farbami olejnymi i zawerniksowano. Nowe
podłoża ze sklejki pociągnięto na odwrociach pokostem na go-
rąco, a po wyschnięciu — wodoodpornym lakierem bezbarw-
nym. Zawieszenie ram wykonano z drutu duraluminiowego.
Wmontowane obrazy (po konserwacji w 1968 r.) przymoco-
wano do ram ruchomymi płytkami z polimetakrylanu metylu
(na śrubie nierdzewnej).
Konserwację przeprowadziła mgr M. Neczaj-Arendarska
w czasie od kwietnia do sierpnia 1969 r. Finansował użytkownik,
z nakazu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocła-
wiu.
DROGOMIŁOWICE (powiat Środa Śląska)
Obraz w kościele filialnym
Obraz Ukrzyżowanie, z 1600 r. (data w lewym dolnym na-
rożniku), malowany techniką temperową na szarej zaprawie
o spoiwie klejowym, na desce z drewna iglastego.
Drewno podobrazia było nieco zniszczone przez owady
(kołatek). W dwóch miejscach u góry widoczne były pęknięcia
deski. Warstwa malarska, pokryta grubą warstwą bardzo po-