Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

22

Aleksandra Bek-Koreń

sploty esownic21. Wyrazistość plastyczna charaktery-
zuje także motyw tak zwanego jeńca w kluczu tego
portalu. „Opinający” ludzką figurę maszkaron przy-
biera formy prawie chrząstkowo-małżowinowe, na
jego kształt składają się regularne okrągłe zgrubenia,
które pojawiają się w podniebiu archiwolty portalu
przy ul. Legnickiej 3 w Jaworze. Jednak tu są podpo-
rządkowane wici roślinnej i mają formę pękających
strąków grochu. W pozostałych architektonicznych
realizacjach Pola brakuje tego rodzaju dekoracji. Poja-
wiają się tam jedynie odosobnione mięsiste wywinię-
cia wolut, ukształtowane tak, jakby pod wierzchnią
warstwą znajdowały się ziarenka grochu. Na podsta-
wie tych zależności i datowań inskrypcyjnych dwóch
realizacji można uściślić datowanie pozostałych
portali: najwcześniejszy jest portal głogowski pocho-
dzący z 1617 r., następnie powstały zapewne portale
jaworskie - najpierw kościoła św. Marcina i później
przy ul. Legnickiej 3, po nich portal w Osetnie i naj-
później w 1620 r. w Mojęcicach.
Wyrafinowanie w stosowaniu dekoracji w dziełach
Pola nie idzie w parze z umiejętnościami odkuwania
figury ludzkiej. Niewprawną rękę rzeźbiarza zdradza
sposób odkucia przedstawień nagich geniuszy śmierci
w zwieńczeniu portalu przy ul. Legnickiej 3 wjaworze,
czy ujmujących go płaskorzeźbionych przedstawień
żołnierzy antycznych. Przejawia się to na przykład
w przesadnym podkreślaniu żeber i braku dbałości
o inne anatomiczne elementy. Tego rodzaju nieporad-
ności w odkuwaniu odnajdujemy w przedstawieniach
geniuszy śmierci w zwieńczeniu portalu w Mojęci-
cach i w wypełniających jego archiwoltę płaskorzeź-
bach nagich ludzi22. Znacznie bardziej udały się Polowi
figury muzykujących kobiet, umieszczone pierwot-
nie na belkowaniu portalu w Osetnie - manierycznie
powyginane w silnych kontrapostach, w szatach spły-
wających wzdłuż sylwetek i rozchodzących się kieli-
chowo przy stopach. Inaczej potraktowane zostały
figury na belkowaniu portalu w Głogowie i niezacho-
wane w Mojęcicach - bardziej „bryłowate”, przysadzi-
ste o schematycznie odkutym fałdowanie szat.
Do oeiwre Johanna Pola zaliczono również dwa
pomniki nagrobne. Znajdują się one w kruchcie
północnej kościoła św. Jana Chrzciciela w podgło-
gowskim Kurowie Wielkim (GroB Kauer). Pierw-
szy z nich — pomnik nagrobny Adama von Kittlitz
i jego dwóch żon, pierwszej z domu von Glaubitz
i drugiej, Heleny z domu von Lest - jest złożony
z trzech płyt nagrobnych połączonych profilowa-
nym gzymsem z dekoracyjnymi zwieńczeniami




8. Johann Pol, motywy główek kobiecych z portali w dworze
Stoschów w Mojęcicach i w kamienicy wjaworze przy ul. Le-
gnickiej 3. Fot. Aleksandra Bek-Koreń.

(il. 9)23. Pomnik ufundował najprawdopodobniej
sam Adam von Kittlitz, o czym świadczy brak daty
śmierci w inskrypcji na jego płycie, pozostawiono
jedynie puste pole, by w stosownym czasie je wypeł-
nić. Pomnik powstał najwyraźniej w dwóch fazach,
najpierw płyty pierwszej żony i fundatora, a następ-


9. Johann Pol, pomnik nagrobny Adama von Kittlitz i jego dwóch
żon w kościele parafialnym w Kurowie Wielkim, częściowo po
1613. Fot. Aleksandra Bek-Koreń.