Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

BARBARA ILKOSZ
(Wrocław)

ŚLĄSKIE REMINISCENCJE
W TWÓRCZOŚCI RAIMUNDA GIRKEGO (1930-2002)

„Z tworami przyrody jest podobnie jak z tworami sztuki: tyle już
o nich napisano, a jednak każdy, kto je ogląda, może sobie układać
je w nowy sposób”.

J.W Goethe, Podróż włoska, Warszawa 1980, s. 152.

Barwy materii*
Raimund Girke urodził się w Witoszycach nieda-
leko Wałbrzycha. Po II wojnie światowej opuścił
Śląsk i zamieszkał z rodziną w Hanowerze. W 1951 r.
rozpoczął studia w tamtejszej Kunstgewerbeschule
(Szkole Rzemiosł Artystycznych) i kontynuował
w latach 1952-1956 w Kunstakademie (Akademii
Sztuk Pięknych) w Dusseldorfie w pracowniach
Ottona Pankoka i Georga Meistermanna. W okre-
sie od 1971 do 1996 r. był profesorem w Hoch-
schule der Kiinste (Wyższej Szkole Sztuk Pięknych)
w Berlinie. Malarstwo Raimunda Girkego, choć
bliskie oszczędnej w formie sztuce minimalistycz-
nej, niosło jednak ślady uczuć i emocji artysty, który
łączył postawę racjonalisty z refleksją romantyka. Akt
malowania Girke sytuował obok innych pierwot-
nych środków ekspresji, jak mowa, taniec i muzyka.
Malarstwo było dla niego medium przekazującym
własne doświadczanie świata, a farba, wraz ze swymi
właściwościami fizykalnymi i estetycznymi, stała się
jego trwałym elementem. Jak dalece istotny był dla
sztuki Raimunda Girkego okres lat młodzieńczych,
spędzonych na Dolnym Śląsku, gdzie obserwował
struktury i barwy przyrody Gór Sowich, daje pojęcie
wczesna i późna twórczość malarza, które wiąże ze
sobą powrót do zatrzymanych w pamięci fenome-
nów natury (il. 1).
Świadomość artystyczną malarza rozbudziły zain-
teresowania ojca - w latach dwudziestych XX wieku,
przez krótki okres, studenta wrocławskiej Staatli-

che Akademie fur Kunst und Kunstgewerbe (Pań-
stwowej Akademii Sztuki i Przemysłu Artystyczne-
go) w klasie Oskara Molla i Ottona Muellera. Pierw-
sze artystyczne próby Raimunda Girkego to pejzaże,
ale już obrazy powstałe w okresie studiów ilustro-
wały dość szybką krystalizację twórczej postawy.
Malerei / Malarstwo (1953) i Kleine Bewegung / Porusze-
nie (1954) były refleksją nad preferowaną dziedziną
sztuki, a zarazem próbą wytyczenia własnej drogi.
Próbą trafną, bo idea budowania obrazu za pomocą
koloru i faktury początkowo za sprawą zainteresowa-
nia powojenną Ecole de Paris, lirycznym nastrojem
prac Maurice’a Esteva i Serge’a Poliakoffa, wkrótce
sztuką Jeana Dubuffeta i Jeana Fautriera była konse-
kwentnie rozwijana w całej twórczości artysty. W po-
łowie lat pięćdziesiątych, po krótkiej fascynacji infor-
melem, w malarstwie Raimunda Girkego doszło do
istotnej zmiany kierunku. Kompozycje kształtowane
spontanicznie malarz poddał rygorowi racjonal-
nych struktur kompozycyjnych, zawęził radykalnie
gamę kolorystyczną. Zasadnicze inspiracje płynęły
jednak z natury, bo jak podkreślał artysta wiele lat
później: „Człowiek poznaje świat dzięki pięciu
zmysłom. Dlatego uważam, że malarz powinien
przede wszystkim polegać na zmysłowej percepcji
rzeczywistości”1. Podczas gdy obraz Farbeti der Erde /
Kolory ziemi (1956) należał do zespołu prac rejestrują-
cych pozornie niekontrolowaną eksplozję barwnych
plam, to Erinnerungen an eine Landschaft / Wspomriie-

* Tytuły śródtekstowe są tłumaczeniem wybranych tytułów refleksji R. Girkego zebranych w tomiku: R. Girke, Texte 1960-1995,
Kunsthaus Zug 1995.