Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

ZOFIA BANDURSKA
(Wrocław)
ARCHIWALIA DAWNYCH
WROCŁAWSKICH MUZEÓW SZTUKI

Archiwalia dawnych wrocławskich muzeów sztu-
ki - tu omawiane - dotyczą okresu od momentu po-
wstania pierwszego publicznego muzeum w 1815
do 1945 r., kiedy to w wyniku działań wojennych
przerwana została ich działalność1. Krótko przed tą
drugą datą dzieła sztuki zostały ukryte w 80 miejsco-
wościach na Śląsku, wyznaczonych przez konser-
watora dolnośląskiego dr. Giinthera Grundmanna.
Gdzie ukryto wówczas inwentarze oraz dokumen-
tację działalności muzeów, nie wiadomo, być może,
jako mniej ważne pozostawiono je na miejscu, a po
zakończeniu wojny częściowo uratowano ze znisz-
czonych budynków muzealnych. Józef Gębczak po-
daje, że Grundmann kierujący akcją zabezpieczenia,
wyjeżdżając w lutym 1945 r. ze składnicy w Miet-
kowie (Mettkau) zabrał najważniejszą dokumenta-
cję2. Były to zapewne znajdujące się do dziś w Her-
der-Institut w Marburgu księgi magazynowe Schle-
sisches Museum der bildenden Kunste (Śląskiego
Muzeum Sztuk Pięknych).
Ocalałe materiały, które znajdują się we Wro-
cławiu przechowywane są w następujących insty-
tucjach: w Muzeum Narodowym we Wrocławiu
- w Gabinecie Dokumentów (GD), w Archiwum
Państwowym (AP) oraz w Bibliotece Uniwersytec-
kiej w Zbiorach Specjalnych (BU).
Muzeum Narodowe - Gabinet Dokumentów
Najliczniejszy zespół dokumentów obejmu-
je: księgi inwentarzowe i różnego rodzaju spisy
oraz około 850 jednostek archiwalnych. Najstarsze
materiały dotyczą Kónigliches Museum fur Kunst
und Altertumer (Królewskiego Muzeum Sztuki i
Starożytności), zwanego również Universitatsmu-
seum (Muzeum Uniwersyteckim) lub Akademi-

sches Museum (Muzeum Akademickim), później
także - Kunst- und Antikenkabinett (Gabinetem
Sztuki i Starożytności), którego Galerię Malar-
stwa otwarto w 1815 r. w budynku poklasztornym
na Wyspie Piaskowej, siedzibie Zentralbibliothek
(Biblioteki Centralnej), później Universitatsbiblio-
thek (Biblioteki Uniwersyteckiej)3 (il. 1). Z marca
1821 r. pochodzi pierwszy rękopiśmienny spis 539
obrazów pt. Yerzeichntfl der Gemalde-Samlung im
Universitdts-Bibliothek-Gebdude zu Breslau, ułożony
według pomieszczeń, gdzie były one eksponowane.
Jego autorem jest Johann Gustav Gottlieb Busching,
który w 1812 r. zakończył rządową misję zabezpie-
czania bibliotek, archiwów i zbiorów historyczno-
artystycznych sekularyzowanych śląskich klasz-
torów, a następnie objął pieczę nad stworzonym
przez siebie Muzeum Królewskim. W inwentarzu
podano tytuły obrazów, czasem tylko ich pocho-
dzenie, nazwisko artysty, materiał i wymiary. Przy
każdym zaś znajduje się adnotacja o jego dalszych
losach: czy ma pozostać w galerii, czy przeznaczony
jest do sprzedaży, wymiany albo oddania do kościo-
ła. Spis z października tego samego roku wylicza
już tylko 227 obrazów zatrzymanych w galerii (il.
2). Zachował się także fragment inwentarza tzw.
starożytności (rzeźby, dzieła snycerskie, naczy-
nia, zbroje, broń oraz inne sprzęty) pt. Verzeich-
nifi der uorhandenen Bildhauerei, Schnitzwerke, Gefafde,
Riistungen, Waffeii und sonstigen Geratschaften ans dem
Mittelalter bis auf neuem Zeiten, który zawiera spis 288
przedmiotów eksponowanych tylko w jednej sali.
Na stronie tytułowej znajduje się dopisek innym
charakterem pisma z października 1839 r. podpi-
sany Ambrosch (Julius Athanasius Ambrosch był
w latach 1839-1856 kierownikiem Muzeum). Przy-