Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

24

Aleksandra Bek-Koreń

12. Portal kamienicy w Bolesławcu, Rynek 38 (obecnie we
wschodniej ścianie północnego skrzydła ratusza; fragment),
1. ćw. XVII w. Fot. Aleksandra Bek-Koreń.


skrzydła ratusza26. Dekoracje tego dosyć skromne-
go, arkadowego portalu wskazują na rękę wpraw-
nego w rzemiośle rzeźbiarza, stosującego plastyczne
motywy ornamentalne, takie jak główka kobieca
umieszczona w kluczu, zdobiące archiwoltę pęki
owocowe i uskrzydlone główki anielskie z wisiora-
mi. Zostały tu zastosowane także nisze siedzeniowe
z kielichowymi siedziskami, jednak niepodwieszo-
nymi, tak jak w realizacjach Pola, ale wspartymi na
dekoracyjnych słupkach. Mimo pewnych podo-
bieństw z twórczością Pola obiegowy zestaw orna-
mentów, a także zbyt skromny repertuar charaktery-
stycznych dla Pola motywów, nakazują wstrzymać się
przed zbyt pochopną atrybucją. Nawet uskrzydlone
główki anielskie na archiwolcie portalu w Osetnie,
mimo podobieństwa w ukształtowaniu skrzydełek,
są bardziej dynamiczne. Należy też zwrócić uwagę
na dosyć odległe umiejscowienie tego obiektu w sto-
sunku do obszaru działalności Pola.
Atrybucje odrzucone - „destrukcja mitu”
Na ustalonym do tej pory w literaturze przed-
miotu dorobku artystycznym Johanna Pola zawa-
żyło w znacznym stopniu wspomniane już epita-
fium Martina Senftlebena i Heleny z domu Rabę

(il. 13)27. Wykonane pomiędzy latami 1624 i 1626,
zostało umieszczone na zewnętrznej, północ-
nej ścianie transeptu kościoła św. św. Piotra
i Pawła w Strzegomiu. Strukturę tego atektonicz-
nego dzieła tworzy w pełni rozwinięty ornament
chrząstkowo-małżowinowy, zdobią go motywy
bardzo dynamicznie ukształtowanych uskrzydlo-
nych główek anielskich, tworzących rodzaj kuli-
sowej niszy dla płaskorzeźbionego przedstawie-
nia upamiętnionych adorujących krucyfiks. Dosyć
niedawno został odnaleziony, znajdujący się na
tym epitafium podpis „I. POL // B. H.”28. Zrozu-
miałe jest, że podpisanego autora tego dzieła powią-
zano z działającym w tym czasie na Śląsku Johan-
nem Polem. Należy zaznaczyć, że jeszcze na długo
przed odkryciem podpisu wiązano z Polem dzieła
zdobione ornamentem chrząstkowo-małżowino-
wym29. „Nowe dzieło” Pola zdawało się potwierdzać
wcześniejsze hipotezy.
Wypis z ksiąg chrzcielnych kościoła parafialnego
w Strzegomiu, znajdujący się w rękopiśmiennej kar-
totece Erwina Hintzego, zasadniczo zmienił identy-
fikację podpisu rzeźbiarza na epitafium Senftlebe-
nów. Okazało się bowiem, że dotyczy on strzegom-
skiego rzeźbiarza Joachima (!) Pohla, który wraz ze
swoja żoną Ursulą ochrzcił 8 marca 1624 r. w Strze-
gomiu córkę Annę, a 22 października 1625 r. syna Jo-
achima30. Zapisy te pochodzą dokładnie z tego cza-
su, kiedy powstało omawiane epitafium. Wobec tego
należy się zgodzić z faktem, że to właśnie rzeźbiarz
strzegomski Joachim Pol (czy też Pohl) był jego au-
torem31. Warto jeszcze wspomnieć, że epitafium
strzegomskie zdradza zupełnie inne traktowanie
form ornamentalnych niż znane dzieła, nie tylko Jo-
hanna Pola, ale także innych rzeźbiarzy środowiska
artystycznego Legnicy. Osiągnięta tutaj wirtuozeria
ornamentalna prowadzi do przetworzenia przedsta-
wień wplecionych w sploty ornamentu w formy or-
ganiczne, doprowadzone do granic rozpoznawal-
ności. Ornament uzyskał olbrzymią plastyczność,
a jego struktura przypomina kształtem wijącą się,
nabrzmiałą taśmę. Nawet postać Chrystusa Zmar-
twychwstałego w zwieńczeniu została poddana nie-
zwykle dynamicznemu procesowi ornamentalizacji.
Jedynie płycina z przedstawieniem upamiętnionych
zachowała przedstawieniowy charakter.
Z Johannem Polem wiązano także dwa inskryp-
cyjne, zdobione ornamentem chrząstkowo-małżo-
winowym epitafia32. Pieiwsze upamiętnia Caspara
von Stosch i znajduje się w kościele parafialnym