Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

Związek Artystów Śląska

83

z drezdeńską galerią Neue Kunst Fides mógł pokazać
w szerszym zakresie twórczość wybitnych artystów
tego czasu, takich jak Erich Heckel, Karl Schmitt-
Rottluff Wassily Kandinsky i Paul Klee. W roku
1932 we wrocławskim Muzeum odbyła się wystawa
współczesnego malarstwa angielskiego „Neue engli-
sche Kunst” („Nowa sztuka angielska”) z pracami
m.in. Bena Nicolsona, Davida Bomberga, Edwarda
Burry’ego, Henry Moore’a. Zwrot ku sztuce nowo-
czesnej dopełniał program wrocławskiego Gessel-
Ischaft der Kunstfreunde (Towarzystwa Przyjaciół
Sztuki). To z jego inicjatywy odbyły się m.in. wykłady
Brunona Tauta („Die Frau ais Schópferin der neuen
Wohnung” - „Kobieta twórczynią współczesnego
mieszkania”, 1925), Wassilego Kandinskiego („Uber
die abstrakte Kunst” - „O sztuce abstrakcyjnej”,
1926), Franza Roha („Hauptstrómungen der Malerei
der Gegenwart” - „Najnowsze prądy w malarstwie
współczesnym”, 1928).
Ruch wystawienniczy i rynek sztuki wspierała,
zarówno poprzednio, jak i w okresie międzywojen-
nym, działalność prywatnych galerii sztuki. Pośród
nich istotną rolę odegrały: Galeria Arthura Lich-
tenberga i charakteryzująca się ambitnym progra-
mem filia drezdeńskiej Galerii Arnold, późniejsza
Galeria Stenzel. To w pomieszczeniach tej ostat-
niej w 1918 r., po raz drugi po ekspozycji pokazanej
w 1914 r., zaprezentowano mieszkańcom Wrocławia
sztukę z kręgu berlińskiego Der Sturm, czyli „repre-
zentatywny pokaz tendencji ekspresjonistycznej”,
jak objaśniał we wstępie do katalogu Walther Rilla9.
Autor akcentował niezależność sztuki od natury,
autonomię obrazu, który poprzez piękno gry linii
i koloru uzewnętrznia duszę i osobowość artysty.
Pokazano wtedy obrazy m.in. Marca Chagalla, Maxa
Ernsta, Franza Marca, Lyonela Feiningera, Alek-
sieja Jawlenskiego, Wasillego Kandinskiego, Jacoby
van Heemskerk, Paula Klee oraz Georga Muchego
i Johannesa Molzahna. Dopełnieniem zarysowa-
nej w katalogu charakterystyki ekspresjonizmu był
odczyt Herwartha Waldena, założyciela czasopi-
sma „Der Sturm”, promotora sztuki awangardowej.
Oprócz sugestii, że „sztuka ekspresyjna powinna
być wprowadzana do Wrocławia intensywniej, niż
czyniono to dotychczas”10, we wrocławskiej prasie
pojawiło się wiele krytycznych opinii.
Potwierdzeniem aspiracji i zarazem prężności śro-
dowiska artystycznego była „Kunstausstellung Bre-
slau 1920” (,Wystawa sztuki Wrocław 1920”), poka-
zana w 1920 r. w Pawilonie Wystawy Historycznej

Hansa Poelziga, współorganizowana przez Związek
Artystów Śląska oraz Akademię Sztuki i Przemysłu
Artystycznego. Ekspozycja integrująca malarstwo,
grafikę, architekturę i rzemiosło artystyczne, swym
rozmachem organizacyjnym i znaczeniem przypo-
minała wystawę Związku pokazaną w tym samym
miejscu w 1913 r. Inicjatywa zorganizowania tego
pokazu przypisywana była Oskarowi Mollowi, gdyż
jak wspominał przewodniczący Związku Theodor
von Gosen: „Udany charakter wystawy prezentują-
cej znane dzieła impresjonistów oraz będącej prze-
glądem nowoczesnej sztuki i rzemiosła zawdzięczać
należy profesorowi Mollowi i innym powołanym
wówczas do Wrocławia artystom”11. Moll, uczest-
nik „Der Erste Deutsche Herbstsalon” („Pierwsze-
go Niemieckiego Salonu Jesiennego”) w 1913 r.,
gdzie zaprezentowano po raz pierwszy na dużą skalę
awangardę europejską publiczności berlińskiej, usi-
łował zapewne wykorzystać podobną ideę na terenie
Wrocławia. W jury „Wystawy sztuki 1920” zasiedli:
architekt Max Berg, dyrektor Śląskiego Muzeum
Sztuk Pięknych Heinz Braune, dyrektor Akademii
Sztuki i Przemysłu Artystycznego August Endell,
profesorowie Oskar Moll, Otto Mueller, Max Wi-
slicenus, Karl Hanusch, Theodor von Gosen i The-
odor Effenberger (ii. 7). Założeniem organizatorów
wystawy było ukazanie zasadniczych nurtów w sztu-
ce współczesnej w możliwie szerokim spektrum,
dlatego pracom artystów śląskich towarzyszyły dzie-
ła twórców spoza tego regionu, wybitnych przedsta-
wicieli współczesnej sztuki niemieckiej.
Ekspozycja opatrzona została katalogiem ekspo-
nowanych prac wraz z załącznikiem w postaci

7. Max Wislicenus, Sen / Traum, ok. 1920. Reprod. wg kat. wyst.
Ku nstausstellu ng B reslau 1920.