DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Ilkosz, Barbara: Związek Artystów Śląska
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48106#0089
Związek Artystów Śląska
85
odcinek drogi, prowadzącej do tego, by Wrocław stał
się «centrum sztuki»”15. Z kolei recenzent „Schle-
sische Zeitung” oparł swój sąd na przekonaniu, że
wrocławska publiczność nie jest w stanie samodziel-
nie ustosunkować się do odbioru tego rodzaju twór-
czości: „Osoby spoza Śląska zwiedzające wystawę,
przykładające do niej miarę Drezna, Monachium czy
Berlina, mogą nawet uznać ją za «wsteczną», zarzut,
którego w naszej «zacofanej stolicy» nikt nie podnie-
sie”16. Autor krytykował twórczość ekspresjoni-
stów, pisząc: „Ci młodzi atakujący nas ludzie szydzą
z tradycyjnej malarskiej kultury: brak im estetycznej
kindersztuby”17. Pewien rodzaj agresji dal się odczuć
w prasie socjalistycznej: „[ekspresjoniści] śmieją się
ze ścian, patrząc na biednego widza, który nie dorósł
do takiej koncepcji sztuki”18. W niektórych wypad-
kach sztuka nowoczesna powodowała bezradność
krytyki, którą wyraził recenzent na łamach „Breslauer
Zeitung”, pytając: „Czy to, co wisi na wszystkich ścia-
nach działu sztuki ekspresjonistów jest rzeczywiście
sztuką?“19. Ostatecznie padło również pytanie o to,
dlaczego we Wrocławiu pojawili się „obcy” ekspre-
sjoniści. Tego rodzaju ksenofobie nasiliły się zwłasz-
cza na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych,
prowadząc nieuchronnie do kryzysu w artystycznym
środowisku miasta.
Lata 1922-1928
Od czasu wystawy sztuki nowoczesnej w 1920 r.
zarząd Związku Artystów Śląska zabiegał o uzyskanie
własnej galerii i wykazał się dużą zapobiegliwością, bo
już dwa lata później dysponował budynkiem ekspo-
zycyjnym dzierżawionym od miasta. Była to dawna
Getreidemarkthalle (Hala Zbożowa) przy pl. św.
Krzysztofa, którą zmodernizowano według projektu
Theodora Effenbergera, członka Związku. Zasto-
sowane przez architekta przeszklone sufity zmie-
niły budynek tak, że przypominał wrocławianom
nowoczesne miejsca ekspozycyjne, szklane pałace
w Berlinie lub Monachium. Udostępnienie nowych
pomieszczeń wystawowych uświetniła w lutym
1922 r. wystawa twórczości członków Związku, która
zainaugurowała cykliczne pokazy organizowane
corocznie wiosną i jesienią. W jury ekspozycji zasie-
dli: Theodor von Gosen, Oskar Moll, Konrad von
Kardorff, Siegfried Haertel, Robert Bednorz i Hans
Leistikow. Ekspozycję dokumentował Eroffnung.
Almanach 1922 z tekstami Carla Hauptmanna, Oscara
Bie, Maxa Hermanna-Neisse, Ludwiga Meidnera,
Rudolfa Hillebranda (il. 10).
10. Okładka katalogu wystawy Związku Artystów Śląska w 1922 r.
Reprod. wg Eroffnung. Almanach 1922.
Max Berg, autor słynnej już wówczas Hali Stule-
cia, wyjaśniał artystyczne aspekty ekspresjonizmu:
„Wraz z dominacją materialistycznego i racjonali-
stycznego światopoglądu zeszłego wieku wygasała
coraz bardziej rola uczuć, zarówno u artystów, jak
i u odbiorców sztuki. Uczuciowość uległa degene-
racji”20. Zdaniem architekta drogą wyjścia z tego
impasu miał być ekspresjonizm, rozumiany jako
zachęta do rozwijania fantazji artystycznej, podpo-
rządkowanej harmonii form, które materializują
wolę twórcy. Sztuka użytkowa, do której przykła-
dano coraz większą wagę, miała, wedle Berga, stać
się w rękach artysty formą funkcjonalną i zarazem
artystyczną. Zamieszczony w almanachu artykuł
Rudolfa Hillebranda, w którym jego autor odniósł
się do praktyk krytyków sztuki, zarzucając im zależ-
ność sądów, uwikłanie w politykę i brak przygoto-
wania, wywołał niezadowolenie i odbił się nieko-
rzystnie na ocenie wystawy. Opublikowanie tekstu
w wydawnictwie pod patronatem Związku sugero-
wało jednoznacznie akceptację przez jego przedsta-
wicieli poglądów Hillebranda. W reakcji na wywo-
łane nim poruszenie w prasie zarząd Związku
zdystansował się od opinii krytyka, uznając ją za
zbyt ogólną. Kolejne lata potwierdziły jednak słusz-
85
odcinek drogi, prowadzącej do tego, by Wrocław stał
się «centrum sztuki»”15. Z kolei recenzent „Schle-
sische Zeitung” oparł swój sąd na przekonaniu, że
wrocławska publiczność nie jest w stanie samodziel-
nie ustosunkować się do odbioru tego rodzaju twór-
czości: „Osoby spoza Śląska zwiedzające wystawę,
przykładające do niej miarę Drezna, Monachium czy
Berlina, mogą nawet uznać ją za «wsteczną», zarzut,
którego w naszej «zacofanej stolicy» nikt nie podnie-
sie”16. Autor krytykował twórczość ekspresjoni-
stów, pisząc: „Ci młodzi atakujący nas ludzie szydzą
z tradycyjnej malarskiej kultury: brak im estetycznej
kindersztuby”17. Pewien rodzaj agresji dal się odczuć
w prasie socjalistycznej: „[ekspresjoniści] śmieją się
ze ścian, patrząc na biednego widza, który nie dorósł
do takiej koncepcji sztuki”18. W niektórych wypad-
kach sztuka nowoczesna powodowała bezradność
krytyki, którą wyraził recenzent na łamach „Breslauer
Zeitung”, pytając: „Czy to, co wisi na wszystkich ścia-
nach działu sztuki ekspresjonistów jest rzeczywiście
sztuką?“19. Ostatecznie padło również pytanie o to,
dlaczego we Wrocławiu pojawili się „obcy” ekspre-
sjoniści. Tego rodzaju ksenofobie nasiliły się zwłasz-
cza na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych,
prowadząc nieuchronnie do kryzysu w artystycznym
środowisku miasta.
Lata 1922-1928
Od czasu wystawy sztuki nowoczesnej w 1920 r.
zarząd Związku Artystów Śląska zabiegał o uzyskanie
własnej galerii i wykazał się dużą zapobiegliwością, bo
już dwa lata później dysponował budynkiem ekspo-
zycyjnym dzierżawionym od miasta. Była to dawna
Getreidemarkthalle (Hala Zbożowa) przy pl. św.
Krzysztofa, którą zmodernizowano według projektu
Theodora Effenbergera, członka Związku. Zasto-
sowane przez architekta przeszklone sufity zmie-
niły budynek tak, że przypominał wrocławianom
nowoczesne miejsca ekspozycyjne, szklane pałace
w Berlinie lub Monachium. Udostępnienie nowych
pomieszczeń wystawowych uświetniła w lutym
1922 r. wystawa twórczości członków Związku, która
zainaugurowała cykliczne pokazy organizowane
corocznie wiosną i jesienią. W jury ekspozycji zasie-
dli: Theodor von Gosen, Oskar Moll, Konrad von
Kardorff, Siegfried Haertel, Robert Bednorz i Hans
Leistikow. Ekspozycję dokumentował Eroffnung.
Almanach 1922 z tekstami Carla Hauptmanna, Oscara
Bie, Maxa Hermanna-Neisse, Ludwiga Meidnera,
Rudolfa Hillebranda (il. 10).
10. Okładka katalogu wystawy Związku Artystów Śląska w 1922 r.
Reprod. wg Eroffnung. Almanach 1922.
Max Berg, autor słynnej już wówczas Hali Stule-
cia, wyjaśniał artystyczne aspekty ekspresjonizmu:
„Wraz z dominacją materialistycznego i racjonali-
stycznego światopoglądu zeszłego wieku wygasała
coraz bardziej rola uczuć, zarówno u artystów, jak
i u odbiorców sztuki. Uczuciowość uległa degene-
racji”20. Zdaniem architekta drogą wyjścia z tego
impasu miał być ekspresjonizm, rozumiany jako
zachęta do rozwijania fantazji artystycznej, podpo-
rządkowanej harmonii form, które materializują
wolę twórcy. Sztuka użytkowa, do której przykła-
dano coraz większą wagę, miała, wedle Berga, stać
się w rękach artysty formą funkcjonalną i zarazem
artystyczną. Zamieszczony w almanachu artykuł
Rudolfa Hillebranda, w którym jego autor odniósł
się do praktyk krytyków sztuki, zarzucając im zależ-
ność sądów, uwikłanie w politykę i brak przygoto-
wania, wywołał niezadowolenie i odbił się nieko-
rzystnie na ocenie wystawy. Opublikowanie tekstu
w wydawnictwie pod patronatem Związku sugero-
wało jednoznacznie akceptację przez jego przedsta-
wicieli poglądów Hillebranda. W reakcji na wywo-
łane nim poruszenie w prasie zarząd Związku
zdystansował się od opinii krytyka, uznając ją za
zbyt ogólną. Kolejne lata potwierdziły jednak słusz-