Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

86

Barbara Ilkosz

nośćjego sugestii. Wystawa Związku Artystów Śląska
pokazana w 1922 r. obejmowała malarstwo, rzeźbę
i grafikę reprezentowane zarówno przez starszą
(Konrad von Kardorff, Oskar Moll, Otto Mueller,
Alfred Nickisch, Eugen Spiro, Hans Zimbal), jak
i młodszą generację artystów (Isidor Aschheim, Willy
Braun, Paul Dobers, Paula Grtinfeld, Hans Leisti-
kow, Georg Nerlich, Heinrich Tischler). Krytyka
dopatrzyła się braku surowych zasad kwalifikowa-
nia dziel przeznaczonych do ekspozycji, podkreśla-
jąc, że „w przyszłości jury będzie musiało uwzględ-
niać silniej wewnętrzne spory. Tym razem wśliznęło
się zbyt wielu, którzy zaniżają ogólny poziom, a do-
puszczenie ich do tak ważnego miejsca niczemu nie
sluży“21. Wyróżniono prace Ottona Muellera i Oskara
Molla, które jako jedyne miały w opinii recenzen-
tów nadawać tej wystawie charakter. Wyrażono przy
tym uznanie dla obydwu artystów za to, że zdołali
ukształtować nowe, choć jeszcze nie całkiem samo-
dzielne osobowości twórcze, jak np. Paul Fegeler
i Paula Grtinfeld.
Emocje wywołane supozycjami Hillebranda i kry-
tyczna ocena pracy jury wystawy inauguracyjnej
Związku Artystów Śląska przyczyniły się do zmiany
koncepcji ekspozycji jesiennej tego samego roku.

11. Projekt okładki katalogu Pierwszej Wystawy Jesiennej 1922 /
Erste Herbstausstellung 1922. Muzeum Narodowe we Wrocławiu.


Organizację Erste Herbst Ausstellung 1922 (Pierw-
szej wystawy jesiennej 1922 r.) powierzono arty-
stom młodego pokolenia (il. 11). Wprawdzie młodzi
twórcy wystąpili pod patronatem Związku Artystów
Śląska, to jednak chcąc zaakcentować swą pokole-
niową i artystyczną niezależność, utworzyli grupę
artystyczną zwaną Gruppe 1922 (Grupa 1922), w któ-
rej skład weszli: Kurt Arendt, Isidor Ascheim, Paul
Dobers, Paul Fegeler, Paula Griinfeld, Julius Haber-
feld, Ludwig Peter Kowalski, Thomas Myrtek, Georg
Nerlich, Friedrich Riickert. „Nie program, nie kieru-
nek, ani nie «ekspresjonizm», lecz polemika, poszu-
kiwanie drogi do obrazu jako twórczego kształtowa-
nia, preferowania monumentalności, ale nie w tema-
cie, lecz w charakterze, porzucenie odwzorowania
na rzecz przeżywania rzeczywistości”22, było poglą-
dem podzielanym przez członków Grupy 1922.
Próba wyodrębnienia się w ramach Związku Arty-
stów Śląska frakcji młodych twórców sprowoko-
wała sugestię o mającym nastąpić rozłamie w szere-
gach Związku. Giinther Hirschel-Protsch, absolwent
wrocławskiej Akademii, który rozpoczął w tym czasie
działalność jako krytyk sztuki, podkreślał na łamach
„Freie Meinung”: „Pozostaje życzenie, by energia
buntowniczych członków pozwoliła na pokazanie
kolejnych wystaw na podobnym poziomie”23. Wspo-
mniani przez niego artyści zdementowali jednak myśl
o secesji, podkreślając, że organizowana przez nich
ekspozycja odbyła się nie w opozycji do przewodni-
czącego Theodora von Gosena, lecz za jego wiedzą
i zgodą24. Grupa 1922 przetrwała dziesięć lat, repre-
zentując odmienne od starszej generacji Związku
poglądy, oparte na inaczej rozumianej nowoczesności
i z czasem coraz silniej akcentowanym, choć nie do
końca sprecyzowanym, micie „śląskości”. Wyrazem
tej tendencji była „Ausstellung junger Schlesien”
(„Wystawa młodych Ślązaków”), zrealizowana trzy
lata później25.
W 1923 r. powrócono do tradycyjnej, zbiorowej
ekspozycji Związku Artystów Śląska, a wjury wystawy
wiosennej zasiedli: rzeźbiarz Robert Bednorz, malarze
Konrad von Kardorff, Oskar Moll, Otto Mueller,
Georg Nerlich i architekt Adolf Rading. Wystawę
organizowano w przeświadczeniu, że „«kierunek»
znaczy mniej wobec chęci i siły, aby dać to, co będzie
w sposób uniwersalny wiązać artystów i widzów”26.
Tak postawiony zamysł pozostał dla krytyki nieczy-
telny, z zadowoleniem natomiast przyjęto znaczący
udział w wystawie młodego pokolenia, głównie
członków Grupy 1922, u których dostrzegano jeszcze