Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

90

Barbara Ilkosz


14. Robert Bednorz, Lenin, ok. 1920-1925. Reprod. wg Kiinstler
Schlesiens, Bd. 2, Schweidnitz 1925, s. 37.

W 1926 r. wiosenna wystawa Związku Artystów
Śląska nie odbyła się, gdyż członkowie stowarzysze-
nia związani z Akademią Sztuki zaangażowali się we
współpracę z sąsiednim ośrodkiem artystycznym,
Wiedniem. Owocem podjętej wspólnie inicjaty-
wy były „Sommer-Ausstellungen Breslau” („Letnie
wystawy Wrocławia”), ekspozycja, którą pokazano
na Terenach Wystawowych we Wrocławiu. Ukazy-
wała ona twórczość artystów śląskich i austriackich
w dziedzinie sztuk pięknych i rzemiosła artystycz-
nego. W komitecie organizacyjnym ze strony Śląska
znaleźli się: Heinz Braune, Theodor Effenberger,
Theodor von Gosen, August Griesebach, Sigfried
Haertel, Heinrich Lauterbach, Karl Masner, Oskar
Moll, a ze strony Austrii: Josef Hoffmann i Carl
Moll. W dziedzinie malarstwa i rzeźby Śląsk repre-
zentowali artyści różnych generacji i nurtów46.
Fałszywe pogłoski, jakoby reprezentantami środo-
wiska śląskiego mieli być tylko artyści związani
instytucjonalnie z wrocławską Akademią, stały się
zarzewiem nieporozumień i preludium do mają-
cego nastąpić wkrótce tzw. kryzysu prominentów.
Znakiem protestu wobec obowiązujących zasad
eksponowania dorobku śląskich artystów - obec-
ności kwalifikującego jury - była otwarta w grudniu
1926 r. na wrocławskich Szczytnikach Grosse Jury-
freie Kunstausstellung (Wielka niezależna wystawa
sztuki), ekspozycja bez udziału jury, zorganizo-
wana przez nowo powstałą Juryfreie Arbeitsgeme-
inschaft Schlesien (Śląską Wolną Wspólnotę Pracy).
Niewątpliwie wzorem były tu wystawy o podob-
nym charakterze urządzane w tym czasie w innych
większych miastach Niemiec. Podobnie jak wystawy
Związku Artystów Śląska prezentowała ona prace
z różnych dziedzin sztuki: malarstwa, grafiki, rzeźby,

rzemiosła artystycznego, a także projekty architek-
toniczne. W skład stowarzyszenia weszli młodzi
absolwenci Akademii: Isidor Aschheim, Elmar
Brendgen, Alfred Buchwald, Paul Hausler, Arno
Hartwig, Georg Paul Heyduck, Alexander Bernard
Hoffmann, Otto Kalina, Thomas Myrtek i Hans
Oberlander. Próbując przezwyciężyć kłopoty ekono-
miczne, artyści Wspólnoty zaproponowali zwiedzają-
cym kupno dzieł na raty lub ich wypożyczenie (załą-
czając do katalogu rewersy). Siegfried Laboschin
dostrzegł w tym nie tylko „smutny znak czasu”, ale
i „palącą konieczność!”47. Rozgoryczenie i niezado-
wolenie części środowiska artykułował coraz wyraź-
niej Giinther Hirschel-Protsch: „Mam wrażenie, że
większość artystów skupionych w Śląskiej Wolnej
Wspólnocie Pracy nie powinna obawiać się obiek-
tywnego jury, ale w opinii otwierającego wystawę
Emila Brendgena takiego obiektywnego jury nie ma.
Biorąc pod uwagę istniejące we Wrocławiu kumoter-
stwo, miał on rację”48.
Trudna sytuacja ekonomiczna powodowała rady-
kalizowanie się postaw młodszej generacji arty-
stów, którzy powód swego niezadowolenia znajdo-
wali w sukcesach i względnym dobrobycie artystów
o ugruntowanej pozycji. Wyrazem rozbudzonych
nadziei na zmiany w funkcjonowaniu zasad ekspo-
zycyjnych były kolejne wystawy bez udziału jury.
Zorganizowano je w latach 1927 i 1928 pod patrona-
tem Śląskiej Wolnej Wspólnoty Pracy, której człon-
kowie zapowiadali podjęcie działań nad uzdrowie-
niem rodzimego życia artystycznego wspartych ich
osobistą aktywnością (il. 15, 16). Wystawa poka-
zana wiecie 1927 r. na Terenach Wystawowych we

15. Erich Leitgeb, Martwa natura / Stilleben, ok. 1928. Reprod. wg
„Schlesische Monatshefte“ 1928, H. 9, s. 405.