Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

100

Barbara Ilkosz


28. Robert Bednorz, Postaci / Figurengnippe, ok. 1930. Reprod. wg
kat. wyst. Kiinstlerbund Schlesieti. Februar-Ausstellung, Breslau 1932.

artystyczny. W rzeczywistości krytyk godził bezpo-
średnio w niektórych artystów, przede wszyst-
kim jednak stawiał pod pręgierzem Oskara Molla.
W bezpardonowej krytyce przedstawił on dyrek-
tora szkoły jako autokratę o wygórowanych ambi-
cjach, którego działalność degradowała nie tylko
uczelnię, ale niszczyła również środowisko arty-
styczne miasta. Do tego stopnia, że „duma lokal-
nego patriotyzmu i zawodowa odpowiedzialność”80
doprowadziły autora tekstu do granicy wytrzyma-
łości. Bezdyskusyjnym błędem Molla miało być
powołanie zbyt wielu wysoko opłacanych i „niespeł-
nionych gdzie indziej” pedagogów, co pogłębiło i tak
trudną ekonomicznie sytuację w uczelni przez niego
kierowanej. W charakterystyce twórczości i działal-
ności reformatorskiej Molla użyte zostały sformu-
łowania podyktowane nie tylko osobistą niechę-
cią, ale i pobudkami nacjonalistycznymi: „Z tego
małego malarza, wobec którego trafne wydaje się
użycie terminu «decorateur», pochodzące z języka
francuskiego, i którego ulubionym zajęciem wydaje
się kobieca umiejętność dekorowania słonecznikami
stołu przygotowanego w hotelu Savoy na przyjęcie
polskiej delegacji zaproszonej przez Pruską Akade-
mię Sztuki, a więc z niego, tego małego człowieka

wyrósł papież sztuki”81. Moll miał być „w swojej
postawie duchowej równie daleki od Gropiusa
i Poelziga jak sprzedawca kleju od problemów sztuki
we Wrocławiu”82. W konkluzji autora artykułu obec-
ność malarza we Wrocławiu doprowadziła do „walki
ze śląskimi ugrupowaniami artystycznymi, wzmoc-
nieniem grupy prominentów w Związku Artystów
Śląska, wykluczenia wszystkich spoza kręgu promi-
nentów z podróży do krajów sąsiednich i spotkań
z przedstawicielami tychże państw w ramach wizyt
rewanżowych”83.
Wrocławskie konflikty, nazwane „kryzysem
prominentów” odbiły się wkrótce echem poza
granicami Śląska. W styczniu 1930 r. historyk
sztuki Meier-Graefe opublikował w „Berliner Tage-
blatt” felieton pod zabarwionym ironią tytułem
Kunststadt Breslau (Wrocław miasto sztuki)64. Pretek-
stem do podjęcia tematu był aktualny wówczas
dla miasta problem reorganizacji profilu zbiorów
sztuki we Wrocławiu. Impresje autora powstały po
jego wizycie w obu największych muzeach miasta
i rozpoznaniu zbiorów prywatnych. Meier-Graefe
pozytywnie ocenił zdecydowanie te drugie. Ośmie-
szył przy tym drobnomieszczański gust wrocławian,
którzy zdecydowali się ozdobić wnętrze reprezenta-
cyjnego dla miasta Śląskiego Muzeum Sztuk Pięk-
nych neoklasycznymi freskami Hermanna Prella,
odrzucając swego czasu projekt Arnolda Bócklina.
Autor niedwuznacznie zasugerował, że Oskar Moll
„na pewno byłby w stanie znaleźć wykwintniejszą
ozdobę”85. Do takiego sądu upoważniła go wizyta
w mieszkaniu dyrektora Akademii Sztuki i Przemy-
słu Artystycznego, w którym „piękne przedmioty
mają swe odpowiednie miejsce [...] od obrazów
Matisse’a z najlepszego okresu po nowość, miano-
wicie obraz Braque’a o niezwykłej urodzie”86. Kryty-
kując zbiory muzealne, które były nagromadze-
niem „odpadków”, Meier-Graefe zobaczył warto-
ściowe kolekcje tylko „u kilku indywidualności,
których profesja ma niewiele wspólnego z wiedzą
o sztuce”87.
Artykuł wywołał burzę we wrocławskiej prasie.
Przywołanie Molla jako konesera sztuki dało asumpt
do przypuszczeń, że krytyczny osąd Meiera-Graefa
był wynikiem inspiracji dyrektora Akademii (il. 29).
Wrocławską wizytę berlińskiego krytyka określono
jako Feldzug fur Herm Professor Moll („Odsiecz dla
profesora Molla”)88. Pojawiły się też liczne głosy
w obronie dyrektora Śląskiego Muzeum Sztuk
Pięknych Ericha Wiesego i jego poprzednika Heinza