Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

Budowa technologiczna zachowanej części Poliptyku św. Barbary z Wrocławia

123


9. Mistrz Poliptyku św. Barbary (Wilhelm z Akwizgranu?), poliptyk św. Barbary, kwatera Męczeństwo św. Barbary, fragment. Widoczny
plastyczny ornament dekoracji z liści akantu oraz maswerk w tle przedstawienia. Fot. Roman Stasiuk.

odrysowane wzdłuż krawędzi cienkim rylcem.
W miejscach, w których przewidziano zakrycie frag-
mentów maswerku elementami kompozycji malar-
skiej (bądź odwrotnie), odpowiednio uzgodniono
zachodzące na siebie rysunki.
Następnie przystąpiono do uwypuklania kształ-
tów maswerków poprzez podcinanie i wybieranie
zaprawy wokół ich krawędzi, a także jej dokładanie
za pomocą pędzla. Czynność tę powtarzano kilka-
krotnie, w zależności od potrzeby, nakładając kilka
warstw gęstej zaprawy po każdorazowym wyschnię-
ciu warstwy poprzedniej. Przy podcinaniu i usuwa-
niu zaprawy oraz przy ostatecznym doprecyzo-
wywaniu kształtu maswerków stosowano cienkie
dłuta i rylce. Ślady pracy cienkim rylcem są wyraź-
nie widoczne w zwieńczeniach łuków w ośli grzbiet
w kwaterach bocznych. Tak uplastycznioną zaprawą
formę maswerków wyszlifowano, eliminując przy-
padkowe i zbędne nierówności. Maswerk w kwate-
rze środkowej sprawia wrażenie w większym stopniu
wykończonego metodą podcinania zaprawy. Złożony
z większej ilości drobnych elementów jest nieco
bardziej płaski, a jego krawędzie są bardziej ostre.
Natomiast powierzchnia maswerków kwater bocz-
nych jest bardziej zróżnicowana. Wyraźnie widoczne
są podłużne zgrubienia i zagłębienia na listwach

maswerków oraz bardziej zaokrąglone i miękkie na
ich wielolistnych zakończeniach. Stwarza to dodat-
kowe uplastycznienie ich kształtów, które w jednych
miejscach swym poziomem są zrównane z pozio-
mem elementów malowanych, w innych zaś wyraź-
nie ponad nie wystają. Potwierdza to przypuszcze-
nie o stosowaniu przy ich uwypuklaniu wzajemnie
uzupełniających się metod wybierania i dokładania
zaprawy.
Na wszystkich pięciu kwaterach poniżej ma-
swerków znajduje się bogaty, stylizowany ornament
akantowy. Duże, długie liście o miękkich, mocno
rozczłonkowanych formach wypełniają przestrzeń
między maswerkami a górną granicą powierzchni
malowanych. Ich kształty, łagodnie wygięte w róż-
nych kierunkach, tworzą bezpośrednie tło dla za-
chodzących na nie górnych fragmentów kompozy-
cji malarskich.
Forma ornamentu, podobnie jak maswerków,
wykonana została w zaprawie łączoną techniką jej
wybierania i dokładania. W odróżnieniu od maswer-
ków kształty poszczególnych elementów i rozmia-
ry liści, chociaż podobne, nie są identyczne. Na każ-
dej kwaterze zestaw i ułożenie liści są inne. Nasu-
wa to przypuszczenie, że w tym przypadku przy wy-
konywaniu rysunku ornamentu nie posługiwano się