Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

220 Małgorzata Korżel-Kraśna

symetrycznym, w połowie wysokości zdobi owal-
ny intarsjowany medalion z przedstawieniem sto-
jącej kobiety, ubranej w suknię i kapelusz. Poniżej
medalionu znajduje się zbliżony do owalu oszklony
otwór. Głowica zegara szersza od trzonu, o prostych
ściankach, zwieńczona została zdwojonym szczytem
falistym oraz zwężającą się ku górze nadstawką.
Obudowa, zgodnie z panującą w meblarstwie
tego okresu tendencją do tworzenia falistych po-
wierzchni sprzętów, zdobiona jest faliście wybrzu-
szonymi ściankami podstawy, charakterystyczny-
mi dla szaf zegarowych raczej Holandii niż An-
glii. Tego typu rozwiązanie często także spotykamy
w obudowach wykonywanych około połowy XVIII
wieku przez stolarzy gdańskich28, czerpiących inspi-
racje ze stolarstwa holenderskiego. Natomiast wy-
sokie zwieńczenie głowicy, podobnie jak półkolisty
wykrój górny jej frontu z tarczą zegarową, są typowe
dla szaf angielskich i stosowane były także w innych
ośrodkach zegarmistrzowskich. Wykonanie obudo-
wy zegara z drewna orzechowego i ozdobienie jej
dekoracją intarsjowaną z użyciem ornamentu wstę-
gowego oraz przedstawieniem postaci jest bardzo
charakterystyczne dla meblarstwa śląskiego z około
połowy XVIII stulecia. Tego typu zdobnictwo spoty-
kamy na szafach tzw. wrocławskich, wytwarzanych
na Śląsku od 1740 r.29 Zwłaszcza typowe jest ujęcie
zakomponowanego w owal przedstawienia kobie-
ty oraz wykorzystanie techniki podpalanego drew-
na dla podkreślenia rysunku postaci. Podobieństwa
między szafowymi oprawami zegarów a szafami na
ubrania wykonywanymi w tym czasie na Śląsku wy-
dają się oczywiste. Szafa wrocławska należała do jed-
nych z najpopularniejszych mebli śląskich i wytwa-
rzana była przez wielu mistrzów stolarskich. Po-
dobne zjawisko obserwujemy np. w Toruniu, gdzie
w szafach zegarowych stosowana była charaktery-
styczna dla stolarstwa tego miasta obfita intarsjowa-
na dekoracja z przedstawieniem postaci30.
Opisywana powyżej szafa zegarowa została wy-
konana przez utalentowanego stolarza, którego na-
zwiska nie znamy. Może był nim Abraham Courtis
z Głogowa, odnotowany w dokumentach z 1750 r.
jako starający się o przyjęcie do cechu stolarskiego
we Wrocławiu. Nie możemy jednoznacznie powie-
dzieć, czy udało mu się uzyskać zgodę na osiedle-
nie się w stolicy Śląska, czy pozostał w Głogowie, ale
wiemy, że niejaki Samuel Courtis (prawdopodobnie
jego syn) był mistrzem działającym we Wrocławiu
i jest wymieniany w archiwaliach z 1787 i 1807 r.31

Obie drewniane obudowy zegarów H. Potza
świadczą o wysokim poziomie stolarstwa w Głogo-
wie. W 1619 r. odnotowano w tym mieście 26 stola-
rzy32, co potwierdza ponadto, że już od XVII stulecia
był to duży ośrodek meblarstwa. Nie wiemy dokład-
nie, gdzie czeladnicy z Głogowa uczyli się zawodu.
W archiwaliach zachowała się wzmianka o H. Kranzu
z Głogowa terminującym we Wrocławiu w 1797 r.33
Niezwykle prostą obudowę, w porównaniu z wy-
żej opisanymi, ma zegar śląski z 1734 r. ze zbiorów
Muzeum w Gliwicach34 (il. 5). Z pewnością wyko-
nany został przez miejscowych mistrzów. Jego pod-
stawa i trzon mają tę samą szerokość, oddzielone
są od siebie wydatnymi wałkami. W drzwiach za-
montowanych w trzonie zegara znajduje się kolisty
otwór, a poniżej na kartuszowej tarczy napis „Anno
1734”. Głowica zegara jest szersza od trzonu, zwień-
czona szczytem falistym, a ścianka frontowa posiada
przeszklenie o półkolistym górnym wykroju. Obu-
dowa wzorowana jest na oprawach angielskich. Wy-


5. Zegar szafowo-podlogowy, Gliwice (?), 1734, stan przed kon-
serwacją, Muzeum w Gliwicach. Fot. Muzeum w Gliwicach.